Help! Ik val door de mand!

Over een paar weken lanceer ik mijn eerste roman. Ik hoor het iedereen om mij heen zeggen: wat een feest na vier jaar bloed zweet en tranen! Wat zul je trots zijn! Het gaat echt een succes worden! Ik  glimlach maar het enige dat ik denk is: ‘Straks val ik door de mand en ziet eindelijk iedereen dat ik er helemaal niks maar dan ook helemaal niks van kan.’

‘ s Nachts schrik ik wakker van een nachtmerrie. Straaltjes zweet druppelen over mijn rug en ik probeer me te herinneren wat er precies gebeurde. Ik sta op een podium met een boek in mijn handen als er plots een man het podium op sprint en het boek uit mijn handen grist. Met een ijzingwekkend harde stem roept hij hard: ‘Plagiaat!’ Iemand heeft ontdekt dat mijn hele boek gekopieerd is van een Amerikaanse schrijfster en vertaald is in het Nederlands. Ik word ontmaskerd. Nu weet de hele wereld dat ik er niets maar dan ook niets zelf van verzonnen heb. Ik probeer weer in te slapen maar mijn gedachten plagen me. Is dat boek eigenlijk wel goed genoeg? Hoezo ben ik een schrijver? Van een roman? 

Ik ben blij dat het buiten licht wordt

De nacht daarna komt mijn kleine neefje van vijf naar me toe omdat hij zojuist iemand hoorde zeggen dat zijn tante een schrijfster van niks is….Twee nachten later is het boek ineens een schilderij…

Het is hetzelfde paniekgevoel dat ik tot mijn veertigste had wanneer ik droomde dat ik dat ene vak (ook nog het makkelijkste van mijn hele studie) Wetenschapsleer, voor mijn afstuderen nooit had gehaald. Geen idee waarom het juist dat vak was, maar het dook s’ nachts telkens weer op. Of ik was al jaren aan het werk als psycholoog maar wist zeker dat mijn scriptie nog steeds niet was goedgekeurd. En dat werd uitgevonden door mijn baas. Badend in het zweet schrok ik dan wakker…Met de raarste gedachten: ‘Zie je wel, je bent een bedriegster. Je valt door de mand. Op elk moment kun je ontmaskerd worden.’ Mijn paniek duurde langer dan een minuut voordat ik mij realiseerde dat het maar een boze droom was en ik gewoon toch echt mijn studie helemaal had afgemaakt.

Ik ben nu toch al bijna 50…

Maar nu loop ik toch al bijna tegen de vijftig…Houdt het dan nooit op? Ik ben voer voor psychologen maar ben verdorie zelf psycholoog…Ach ja, de kinderen van de schoenmaker lopen ook altijd op blote voeten. Maar waar komt dat gevoel eigenlijk vandaan? Ben ik te zelfkritisch, hoe hoog ligt mijn lat wel niet, is het mijn jeugd? Ben ik de enige? En belangrijker nog, hoe kom ik ervan af voordat mijn debuutroman in de schappen ligt?

Als kind had ik het al. Het gevoel dat alles wat ik deed vanzelfsprekend was. Het was een logisch gevolg en het hoorde er gewoon bij. En als ik mijn prestaties relateerde aan prestaties van anderen, dan stelde het nooit zoveel voor. Ik had wel altijd behoefte aan bevestiging en complimenten, maar of ik ze echt hoorde, dat betwijfel ik.

Maar wie heeft dat nou? Dat gevoel dat alles wat je presteert, normaal is of een toevalstreffer. Ik lees een artikel in de Volkskrant. Accepteer je eigen middelmatigheid. Het is het recept tegen stress, volgens de schrijfster. “Deel je mislukkingen, omarm je middelmatigheid, het is heerlijk om te werken onder je niveau…” Okay, ik moet zeggen dat beurt me wat op.

Einstein en Maya Angelou hadden het ook

Als ik op onderzoek uitga naar de oplossingen voor mijn bedriegers-gevoel, stuit ik op een TedTalk. Hè gelukkig. Maya Angelou en Einstein hadden het ook. Zelfs na het schrijven van elf boeken en het winnen van meerdere awards, twijfelde Maya aan het feit of ze dat allemaal wel had verdiend met haar prestaties. En Einstein bedacht zich dat alles wat hij ontdekte, niet aan hem lag maar louter toeval was. Niet dat ik ook maar kan tippen aan deze grootheden, maar blijkbaar komt het gevoel een bedrieger in het leven te zijn, zelfs bij deze genieën voor.

Dit psychologische fenomeen heeft een naam: het impostor-syndroom, helder uitgelegd in dit korte filmpje. Het weerspiegelt de overtuiging dat je een ontoereikende en incompetente mislukking bent, ondanks het bewijs dat je best bekwaam en vrij succesvol bent.

Verder onderzoek zegt me dat het oplichterssyndroom een term is om mensen te beschrijven die niet in staat zijn hun prestaties aan zichzelf toe te schrijven. Ondanks externe bewijzen van hun talenten en prestaties blijven mensen met het syndroom ervan overtuigd dat ze bedriegers zijn en hun succes niet verdienen. En het oplichterssyndroom komt meer voor bij succesvolle vrouwen. Niet dat ik mezelf succesvol vind, maar goed dat zal er wel bij horen. Aha, zelfs Sheryl Sandberg heeft er mee te kampen, lees ik. By the way het zijn wel veelal streberige types die dit geheim delen. Diep van binnen voelen ze zich complete fraudeurs  en hun prestaties zijn slechts het resultaat van toevalstreffers. 

Ik maak er gewoon een feestje van

Maar goed, en nu? Niet zeuren, leer er maar mee leven? Ja eigenlijk wel. En het scheelt blijkbaar veel als je het aan de grote klok hangt. Gedeelde smart is halve smart. Mensen zien van elkaar eigenlijk alleen maar de buitenkant en hebben geen idee wat er in hoofden van anderen omgaat. Volgens het filmpje is ‘erover praten’ dus het allerbelangrijkste omdat je dan merkt dat heel veel meer mensen er last van hebben en dat je dus maar gewoon ook in dat opzicht je ‘eigen middelmatigheid’ moet accepteren. En zo zijn we weer terug bij het artikel in de Volkskrant. Accepteer je middelmatigheid! Dan valt alles mee en kan er niks misgaan. 

Nou okay, kom maar op met dat boek dan. Ik ga er een feestje van maken!