De onzichtbare macht van de tabaksindustrie

Met tomeloze energie vecht Wanda de Kanter als longarts tegen de tabaksindustrie. Haar gedurfde uitspraken passen bij haar opvallende outfits die net zo kleurrijk zijn als haar persoonlijkheid. Ze is toegankelijk en weet in gewone mensentaal haar belangrijke boodschap over te brengen.  Het betoog van Wanda laat je niet meer los. En de tabaksindustrie bekijk je voortaan met andere ogen. Die vieze nasmaak raak je nooit meer kwijt.

Wie is Wanda de Kanter?

Wanda de Kanter is longarts, rookstop coach en activist tegen de tabaksindustrie. Zij werkte in het VUMC en het Rode Kruis Ziekenhuis en is sinds 2013 longarts in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis. Ze won twee keer de Vrouw in de Media Award in 2014 en 2015. Verder schreef zij samen met collega Pauline Dekker Nederland Stopt! Met roken en in 2018 werd zij samen met Benedicte Ficq benoemd tot de meest invloedrijke vrouw in de Opzij top 100. 

Zelf is Wanda in het verleden ook niet vies geweest van een sigaret. ‘Ik herken alle excuses om niet te stoppen met roken. Ik ben als zoveel anderen begonnen met een sigaretje omdat het spannend was. De eerste stak ik op op mijn twaalfde, mijn laatste op mijn 47^ste.  Mijn toen 14 jarige dochter betrapte mij ’s nachts een keer op het roken van een sigaret.  Ze was zo boos en verdrietig, dat ik wist dat ik moest stoppen.

Weet je dat roken net zo verslavend is als heroïne en cocaïne? En dat er wereldwijd zeven miljoen mensen per jaar aan de gevolgen van roken overlijden?’

De tabaksindustrie heeft onze vrije wil gekaapt

‘Elke dag zie ik in de wachtkamer de ellende die roken veroorzaakt. De schuld hiervoor wil ik neerleggen bij de tabaksindustrie. Zij hebben tabak verslavend gemaakt door te zorgen dat de nicotine nog sneller in de hersenen komt door het roosteren, toevoegen van additieven en ammoniak. Dit leidt tot een snelle kick en daardoor wil je meer en meer.  Je eigen vrije wil heeft hiermee weinig te maken.  Je rookverslaving leidt tot rare gedachtekronkels. Je behoefte aan roken zorgt ervoor dat je gaat zeggen en denken dat het jouw vrijheid is om te roken.

Ook de politiek doet voorkomen of roken een vrije keuze is, maar door de toevoegingen die producenten van sigaretten aan hun product hebben toegevoegd, is er van jouw vrije wil weinig over.

En hoewel de overheid andere drugs illegaal verklaart, mag iedereen vanaf 18 jaar gewoon roken. Nederland kent maar liefst 60.000 verkooppunten. Hoe makkelijk kan je het iemand maken om rookverslaafd te worden?
Natuurlijk is het zo dat de één gevoeliger voor een verslaving is dan de ander. Maar niemand kiest er bewust voor om dood te gaan aan de gevolgen van roken.  Ik heb een collega in tranen zien uitbarsten. Haar patiënte was gestopt met roken voor haar dubbele longtransplantatie.  Na de succesvolle operatie zag zij haar weer een sigaret opsteken.’

‘Longkanker komt heel veel voor, 13.000 keer per jaar. Na vijf jaar is 85% overleden. 85-90% komt door de gevolgen van tabak.  Dat gaat je niet in de koude kleren zitten. Het merendeel van longziekten is door roken gekomen.  Tabak draagt bij aan het ontstaan van 17 kankers, COPD en 30% van alle hart en vaatziekten. Elk jaar zijn er weer 20.000 Nederlandse tabaksdoden, wereldwijd 7 miljoen. De schuld van de verslaving moet liggen bij de criminele tabaksindustrie, niet bij degene die willens en wetens verslaafd zijn gemaakt.’

De doden hebben geen stem

‘De doden hebben geen stem en daarom vecht ik tegen de tabaksindustrie. Niemand lijkt geïnteresseerd te zijn om de tabaksindustrie aan te pakken vanwege het lange termijn effect.  Het risico is ver weg en onzichtbaar. Iemand die nu rookt ondervindt daar pas over 20 jaar ernstige effecten van.  Wie gaat zich daar nu al druk om maken?

Dat bij elke 50 sigaretten die je rookt, 1 DNA mutatie optreedt, weet bijna niemand. Roken is het meest verslavende dat er is. Drie van de vijf mensen is na het roken van het eerste sigaretje verslaafd. Dat komt, omdat het effect van roken zo lekker snel is.  Neem bijvoorbeeld alcohol. Dat duurt een half uur voordat dit je brein bereikt. De rook van een sigaret heeft daar slechts zeven seconden voor nodig.  Binnen zeven seconde na het opsteken voel je relaxt en lekker, weg stress en vervelend gevoel. En dat genot heb je na ruim een uur weer nodig. Er zitten niet voor niks 20 sigaretten in een pakje.’

‘Stoppen met roken heeft altijd zin. Je lichaam kan op lange termijn voor een groot gedeelte herstellen.  Maar het stoppen voor rokers is bijna onmogelijk. 95% lukt het niet. De oplossing is om kinderen niet te laten beginnen met roken. Maar de tabaksindustrie gebruikt alle lokmiddelen die er zijn om kinderen verslaafd aan roken te krijgen. Zij gebruiken hiervoor vooral social media. Er zijn geheime documenten vrijgegeven waarin letterlijk staat dat de tabaksindustrie replacement smokers zoekt om degene die overleden zijn aan roken te vervangen. Het is zelfs zo erg dat er kreten circuleren als ‘if they have lips we want them.’

De onzichtbare macht van de tabaksindustrie

‘De tabaksindustrie kent een sterke lobby en sponsort vele doelen. Prinses Laurentien die zich inzet tegen analfabetisme en op scholen kinderen voorleest, liet zich tot 2018 sponsoren door deze industrie. Binnenskamers noemden we haar wel eens Laurentientje Nicotientje.

En recent in het nieuws was hoogleraar Europees Strafrecht John Vervaele van de Universiteit Utrecht. Zijn onderzoek  naar wetten die illegale tabakshandel moeten voorkomen, is gesubsidieerd door Philip Morris.

Een ander voorbeeld is Jolanda Sap, voorzitter van de VWS gespreksgroep tabakspreventie en tevens commissaris bij KPMG. KPMG voert in opdracht van de tabaksindustrie dubieuze onderzoeken uit waaronder een onderzoek naar de gevolgen van de smokkel van sigaretten. Dit doet de tabaksindustrie om te kunnen lobbyen tegen accijnsverhoging bij alle overheden van Europa. Accijnsverhoging is bij uitstek het middel om mensen te stimuleren om te stoppen of helemaal niet aan roken te beginnen.  Dan wordt roken simpelweg te duur.  De tabaksindustrie wappert echter met de rapporten van KMPG  waarin staat dat als sigaretten duurder worden gemaakt door de accijnsverhoging, dit smokkel in de hand werkt.’  

‘De overheid zorgt niet voor haar kinderen. Ze gaan niet tegen de tabaksindustrie in en niemand durft deze tak aan te pakken. Terwijl deze industrie er alles aan doet om iedereen die ze te pakken krijgen, verslaafd te maken aan roken. Zij draaien tot nu toe nooit op voor de kosten die hun sigaretten veroorzaken door de medische zorg die nodig is. Hoe raar is dat?’

Sjoemelsigaret

‘Er is zelfs een sjoemelsigaret. Bij het sjoemelschandaal met dieselmotors werd de auto industrie hard aangepakt en kwam de industrie met een oplossing; de elektrische auto.  Maar er is niemand die de verantwoording neemt voor de sjoemelsigaret. De test van de sigaret deugt niet. Het gaat om de extra ventilatie gaatjes in de filters die niet meegenomen worden in de test.  Deze gaatjes in het mondstuk zorgen deels voor de lage waarden die fabrikanten zelf meten en tot voor kort op hun pakjes zetten, wat nu niet meer mag. De extra lucht die de rookmachine door de gaatjes trekt, verandert de verbranding en verdunt de rook. Dat verlaagt de teer-, nicotine- en koolmonoxidegehaltes. Vandaar dat de sigaretten mét gaatjes onterecht een minder vieze test opleveren. Daarnaast inhaleer je de rook door deze gaatjes dieper waardoor er ook nog meer kankergevallen zijn ontstaan.’

Oplossing: voorkomen dat kinderen gaan roken

‘De oplossing voor het rookprobleem is kinderen nooit met roken te laten beginnen. Het stoppen als je eenmaal verslaafd bent, is bijna onmogelijk. Maak merkloze pakjes. Een wit saai sigarettenpakje is niet stoer. Die pak je niet even nonchalant uit je broekzak en leg je voor je op tafel. Dat doet je niks voor je imago. En maak sigaretten flink duurder. Haal gewoon alles uit de kast om te voorkomen dat een nieuwe generatie ten prooi valt aan de tabaksmaffia.
Het blijft voor mij onbegrijpelijk dat er over de hele wereld zeven miljoen mensen dood gaan door de gevolgen van roken, alleen omdat er zoveel geld mee verdiend wordt.’

Ik geef nooit op

‘Af en toe word ik wel moedeloos van de strijd, maar ik geef niet op. Ik houd mij vast aan het feit dat ook apartheid en slavernij ooit legaal waren, maar nu niet meer bestaan. Dit geeft mij moed.  Er komt een dag dat roken illegaal is.’

Wil je meer weten over de strijd van Wanda tegen de tabaksindustrie, lees er hier meer over!

Dit interview werd mogelijk gemaakt door Grande Dame Design een platform voor inspirerende vrouwelijke ondernemers.