Wensmoeder… “Je moet het loslaten zei iedereen maar hoe dat wist niemand.”

Femke (40) is docent yoga en Boeddhisme in Texas (USA). Voor De Wereldwijven schrijft ze elke maand een Boeddhistische reflectie op het maandthema. Deze maand: het (wens)moederschap, een onderwerp dat haar nauw aan het hart gaat. Over IVF, rouw, loslaten en moeder worden.  Deze maand staan De Wereldwijven ook stil bij vrouwen voor wie het moederschap niet vanzelfsprekend is. Het bekendste moederverhaal uit het Boeddhisme gaat erover. 

Kisa Gotami, de echtgenote van een rijke zakenman, had alles wat haar hart begeerde, alles behalve een kind. In de culturele context van het oude India was dat niet alleen een persoonlijk drama, maar ook een sociaal probleem. Een vrouw had in die tijd geen maatschappelijk bestaansrecht totdat ze een zoon had gebaard. Haar kinderwens was dus niet louter een kwestie van verlangen, maar van overleven. 

Rouw is onderdeel van het leven

Toen ze jaren later eindelijk een zoon kreeg kon ze haar geluk niet op. Tot hij plots ernstig ziek werd en overleed. Kisa Gotami werd gek. Volgens de overlevering droeg ze het kind in haar armen door de straten, wanhopig op zoek naar een Brahman, medicijnman of waarzegger die haar kind kon helpen. Ze probeerde alles, niets hielp. Uiteindelijk kwam ze terecht bij de Boeddha. “Heer, help mij!”, smeekte ze. De Boeddha zag wat er aan de hand was en zei: “Wees gerust, ik ga jóu helpen. Laat je zoon bij mij. Ga terug naar de stad en breng mij een wit mosterdzaadje. Let wel, het zaadje moet afkomstig zijn van een huishouden dat geen verlies heeft ervaren.”

Kisa Gotami was buiten zinnen van vreugde. Vol goede moed toog ze naar de stad. Bij het eerste huis konden ze haar niet helpen, daar hadden ze recent een familielid begraven. Bij het tweede huis was ook iemand overleden. Zo ook bij het derde, het vierde, enzovoorts. Kisa Gotami begon langzaam in te zien dat rouw een natuurlijk, onvermijdelijk deel van het leven is. Toen ze terugkwam bij de Boeddha was ze eindelijk in staat om afscheid te nemen. 

Medisch onverklaarbaar onvruchtbaar

In de evolutionaire psychologie worden drie systemen onderscheiden die ons primaire gedrag aandrijven: threat, drive en soothing. Het drive systeem motiveert en stelt je in staat om belangrijke doelen te halen, mits het in balans is met de andere twee systemen. Als we ons doel niet bereiken, dan raakt het drive systeem geblokkeerd en wordt het threat systeem geactiveerd. We ervaren frustratie, boosheid en stress, totdat we ons doel alsnog bereiken of er afscheid van nemen. Dat laatste kan gepaard gaan met diepe rouw en depressie, aldus dr. Paramabandhu en dr. Jed Shamel in het boek Mindful Emotion – a short course in kindness. 

Hoe dichter het doel is verweven met het zelfbeeld, hoe groter de impact. Veel wensmoeders ervaren hun (onvervulde) kinderwens als een oerdrift, een onstuitbaar verlangen dat je tot in de kern van je wezen raakt. De intensiteit van die ervaring is door psychologen vergeleken met het rouwproces dat ouders doormaken als zij een kind verliezen. Of dat voor iedereen zo is, kan ik niet beoordelen. Zelf schoot ik vol in de Kisa-modus, toen ik op mijn 28^e de diagnose ‘medisch onverklaarbaar onvruchtbaar’ kreeg. 

Zwangerschap als obsessie

De volgende 10 jaar werd zwanger worden een obsessie. Ik onderging talloze IUI- en IVF-pogingen en kreeg diverse miskramen. Ik las alle artikelen en volgde elk forum, wanhopig op zoek naar een verklaring. Daarnaast stortte ik mij vol overgave op het alternatieve circuit. Accupunctuur, fertiliteitsdiëten, hormoonyoga: baat het niet dan schaadt het niet, toch? Alleen: het schaadt wel. De medische behandelingen en het bijbehorende rouwproces zijn namelijk al zwaar genoeg. Wat er in het alternatieve circuit aan ‘oplossingen’ wordt geboden heeft geen enkele wetenschappelijke basis. Als je zwanger raakt, is dat ‘ondanks’ en niet ‘dankzij’. Wel kost het enorm veel tijd, geld en energie, met als enig effect dat je even het gevoel hebt dat je proactief aan een oplossing werkt. Het is dus uitstel van acceptatie. Elke keer dat het niet werkt, zak je nog dieper in de put.

“Je moet het loslaten.”, zei iedereen dan. Maar hoe, dat wist niemand.

De avond voor IVF-poging nummer zoveel vierde ik mijn verjaardag met vrienden. Ik dronk een fles wijn en rookte een sigaret. Zak er maar in, van mij hoeft het niet meer! De volgende dag was ik zwanger van Klaas. Als alles goed gaat, krijgt hij aan het einde van deze maand een broertje. Ook IVF, ditmaal in één keer. 

Nu ik aan de andere kant van dit verhaal sta probeer ik wensmoeders die bij mij op yoga- of meditatiecursus komen zoveel mogelijk te ondersteunen. Niet door ze oefeningen of advies te geven, maar gewoon door te luisteren. Niets meer.

Uiteindelijk is loslaten niet een handeling die je verricht, maar een ontwakingsproces waar je zelf doorheen moet.

Zit je er nog midden in? Dan wens ik je heel veel moed, kracht en liefde. Weet dat je niet alleen bent en dat ook jij hier – met of zonder kind – heel uit komt. Namaste.