Turkse vrouwen in beeld: Verbonden door (veer)kracht

In oktober 2019 ontving ik een uitnodiging, via de Fotoclub Istanbul, om als fotograaf een bijdrage te leveren aan een project van een van vele Rotary Clubs die Istanbul rijk is. Zij organiseren jaarlijks op Internationale Vrouwendag een foto-expositie. Met deze expositie willen ze niet alleen de positie van de vrouw verstevigen door haar letterlijk in beeld te brengen, maar hopen ze ook door de verkoop van de foto’s geld in te zamelen voor stichtingen die opkomen voor de rechten van vrouwen en kinderen in Turkije.

Samen met zeven andere fotografen ging ik de uitdaging aan om de positie van de vrouw in Turkije, vanuit ons perspectief en culturele achtergrond, te portretteren. Onder begeleiding van documentaire fotograaf Delizia Flaccavento en documentairemaker Ayşegül Selenga Taşkent, werden de verschillende fotoseries samengebracht in een expositie:: ‘Verbonden door Kracht’. De expositie stond gepland voor maart 2020 in een prachtige oude hamam in Ortakoy, maar vanwege de COVID is deze uitgesteld en zal nu in maart 2021 online publiek gaan.

Het thema ‘sterke vrouwen’ inspireert mij. Niet louter positief overigens want die titel voelt ook betuttelend. Wat wil dat “sterke’ voor de vrouw nu eigenlijk zeggen? Ongetwijfeld beïnvloed door mijn westerse achtergrond, voel ik mij geregeld enorm terechtgewezen in wie ik als vrouw zou moeten zijn. Ik vraag me in alle discussie wel eens af, ‘wat is de toegevoegde waarde van het woord “sterke”? Wat is eigenlijk de definitie van sterk? En wat is de betekenis van een ‘sterke vrouw’ in de huidige Turkse maatschappij?

Een sterke vrouw vecht voor zichzelf, ondanks alle verwachtingen, standaarden en waarden. De vrouwen die nauwelijks zichtbaar zijn in Istanbul en daarbuiten, zijn (ongeneeslijk) ziek of gehandicapt. En zijn ze wel zichtbaar, dan vaak vanuit een afhankelijke positie, zoals bijvoorbeeld bedelend. Mijn achtergrond in de gezondheidszorg maakt mij extra nieuwsgierig naar de vrouwen die in de Turkse maatschappij moeten leren leven met een ziekte of handicap. Een maatschappij waarin de toekomst wordt bepaald door beschikbare financiële middelen en (eigen!) sociaal vangnet. Een maatschappij ook waarin ziekte en handicap niet vanzelfsprekend geaccepteerd zijn in het dagelijkse leven.

Voor deze fotoserie ben ik op zoek gegaan naar vrouwen die te maken hebben (gehad) met ziekte en/ of een ongeluk dat hun leven onherroepelijk heeft veranderd. Wat ze nog hebben, is hun eigen vertrouwen en moed en veelal hebben ze daardoor hun eigen kwetsbaarheid moeten omarmen.

Irina. 45. ‘Kanker tijdens de zwangerschap’

In 2008 is ze bevallen van haar zoon terwijl ze zonder het te beseffen de eerste symptomen van kanker had. Onmiddellijk na de geboorte werd Irina gediagnosticeerd en behandeld voor stadium 3 maagkanker. Ze heeft een operatie, chemotherapie en bestraling ondergaan.

“Een sterke wil en in control”, zo herinner ik mij Irina tijdens onze twee fotosessies. Zij gooit al haar vrouwelijkheid, die ze in overvloed heeft, in de strijd. Als eerste model van de serie leert ze mij daarmee om geen schroom te hebben en de leiding te nemen want ik ben immers niet op zoek naar het perfecte instagram-plaatje. Ze zorgt ontzettend goed voor haar lichaam en is, ondanks of dankzij het litteken, enorm trots op haar lijf. Ze geeft zelf aan dat ze het leven, nadat ze kanker heeft overleefd, scherper voelt. Of zoals ze zelf zegt: ‘Ik voel hoe bijzonder het leven is, hoe mijn dierbaren me dierbaar zijn en hoe mensen in mijn omgeving niet kunnen waarderen wat ze hebben. Ik ben blij dat ik het leven kan koesteren.’

Süphiye. 39. ‘De kogel raakte mijn ruggenmerg’

Op 13-jarige leeftijd werd ze in haar ruggenmerg geraakt door een kogel afgevuurd door de jongere broer van een vriend tijdens het spelen in haar geboorteplaats Diyarbakır. Ze speelt basketbal voor Beşiktaş en vertegenwoordigt haar land in het nationale paralympische basketbalteam. Ze werkt parttime voor Beşiktaş Belediyesi.

Een inspirerende bescheiden dame die mij na afloop van de fotosessie samen met mijn gezin uitnodigt om haar basketbalwedstrijd tegen Fenerbahce te komen bekijken. Haar woorden tijdens onze kennismaking herinner ik me nog precies: ‘Geïnspireerd door anderen die ondanks hun handicap succesvol zijn in werk of sport, realiseerde ik mij dat acceptatie van mijn handicap mijn enige keuze was. Anders zou ik voor altijd een gevangene van mijzelf zijn. Door deze acceptatie gaf ik mijn leven een nieuwe start’. Ik zie de verschrikte gezichten van onze kinderen de eerste 5 minuten van de wedstrijd iedere keer als de rolstoelen met veel lawaai tegen elkaar botsen, bang voor de mogelijke gevolgen voor de spelers. Al snel vergeten ze dit, gaan ze op in het spel en moedigen aan om de rolstoel als blokkade te gebruiken. Wat een prachtige levensles: accepteer het leven zoals je het krijgt!

Maryam. 26. ‘Geestelijke gezondheidsproblemen zijn reëel’

Ze begon zelfbeschadiging op 14-jarige leeftijd als gevolg van depressie en bedekt de gebieden van zelfbeschadiging met tatoeages. Ze studeert psychologie, met als doel zichzelf en anderen te helpen.

‘Iemand die zichzelf beschadigd en met periodes depressief is, past niet in een serie met sterke vrouwen!’. Deze stelling werd op tafel gelegd door een van mijn collega-fotografen tijdens een feedback-sessies waaraan alle fotografen verplicht deelnamen. Ik schrok van deze voor mij onbegrijpelijke reactie. Maryam had volkomen gelijk met haar statement: ‘Mensen nemen geestelijke gezondheidsproblemen niet serieus. Ze kijken, ze oordelen, maar er is geen acceptatie anno 2020. Ik heb iemand nodig die in mij en in mijn ziekte gelooft.’