Torens van glas naast hutjes van karton

Over India en Mumbai zijn prachtige verhalen te vertellen- en hartverscheurende evengoed. Veel van de trieste verhalen in dit land en in deze stad hebben te maken met ongelijkheid. Er is wel geld, comfort en veiligheid, het is alleen ontzettend ongelijk verdeeld. Hier in Mumbai staat het grootste huis van de wereld op een steenworp afstand van de grootste sloppenwijk van Azië. Torens van glas en glanzend marmer naast hutjes van golfplaat en karton.

Mumbai is een schiereiland, er is altijd gebrek aan ruimte. De grond is goud waard, waardoor ook mensen met een redelijk stabiel inkomen nauwelijks fatsoenlijke woonruimte kunnen betalen. Veel producten zijn van bedroevende kwaliteit, want vrijwel niemand heeft geld voor iets beters. De producten van goede kwaliteit zijn juist weer ontzettend duur, ook voor ons, want die zijn bedoeld voor de miljonairs die deze stad rijk is. 

De schaduwkant van India

Wat ten grondslag ligt aan die scherpe tegenstellingen tussen straatarm en steenrijk is een systeem van ongelijkwaardigheid en uitsluiting. Er is een altijd hevig woedende strijd om de macht. En de mensen die kans maken om bovenaan te staan, houden zorgvuldig de gelederen gesloten. Oude jongens krentenbrood. Het hangt ongetwijfeld samen met de schijn van schaarste. Als je vreest dat er niet genoeg is, sta je het liefst vooraan. Het is hier bovendien heel duidelijk wat de abominabele leefomstandigheden zullen zijn als je over de rand kukelt. Iedereen doet zijn best om aan de goede kant van die afgrond te blijven. Dat kun je in alle eerlijkheid ook niemand kwalijk nemen.

Behalve om macht en geld gaat het over respect. Mensen met weinig geld en kansen worden hier soms vreselijk behandeld. Dat is de schaduwkant van India. Indiërs hebben het er niet graag over. Je hangt de vuile was niet buiten. Beter richt je je op de mooie dingen die er ook zijn. En zo schijnt het licht op de white tigers’, de enkeling die in het systeem omhoog weet te klimmen. ‘Zie, als je de capaciteit hebt en wilt, kan het!’ Geld verbetert de omstandigheden wel, maar verandert het systeem niet. Ik waardeer het enorm dat de kansen in Nederland zoveel gelijker verdeeld zijn. Dat mensen gelijkwaardig zijn, onafhankelijk van wat je hebt of waar je vandaan komt. That’s something to hold dear.

De gemene deler

Wat uiteindelijk belangrijk is, verschilt trouwens niet zoveel voor mensen. Goed eten, het voortbestaan van de familie, dat de kinderen het beter hebben. Hoewel de verschillen groot zijn, is dat voor iedereen equally important.

Het comfort van een huis, voldoende te eten, de afwezigheid van ziekte, de zekerheid dat de kinderen werk zullen hebben en in een stabiele omgeving leven: het is hier een stuk minder vanzelfsprekend dan in Nederland. De keuze voor een opleiding en zelfs voor een partner zijn daarom gericht op veiligheid en zekerheid in plaats van op romantiek en zelfontplooiing. Het zijn de dingen die je zelf in de hand hebt in een roerige buitenwereld.

Ook de mensen met geld drukken hun kinderen op het hart om iets te doen waar je fatsoenlijk brood mee verdient en met iemand te trouwen die kan zorgen voor een stabiele toekomst. De scherpe rand met de afgrond is voor niemand ooit ver weg. Daar is iedereen zich van bewust.

Persoonlijke vrijheid

Voor mij is creëren belangrijk, het benutten van talenten, de vrijheid om te gaan waar ik wil, onafhankelijkheid. Het zijn misschien wel heel Nederlandse waarden. Tot en met het Jeugdjournaal-verkiezingsdebat ging het er over: hoe belangrijk het is om te kunnen zijn wie je bent, te gaan waar je wilt en je talenten te ontwikkelen. 

De meest gestelde vraag toen we naar India gingen was: ‘wat ga jíj daar dan dóen?!’ Het verbaasde me een beetje. Drie jaar in India wonen, leek me op zichzelf al heel wat. Het stak ook een beetje: ergens vond ik blijkbaar zelf óók dat ik een plan moest hebben om iets te dóen en te bereiken. ‘Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid’ , echode ergens nog de slogan uit de jaren negentig. Het was niet de bedoeling dat ik afhankelijk zou worden van een man. En het voelt ook wel kwetsbaar: een financieel afhankelijke positie- zelfs op mijn visum staat ‘dependent’- een thema dat vaker terug komt bij de Wereldwijven.

De kunst van het leven

Persoonlijke vrijheid en zelfexpressie kunnen natuurlijk alleen, omdat we in Nederland de basis op orde hebben: een sociaal vangnet, een betrouwbaar rechtssysteem, gelijke kansen en ontzettend goede leefomstandigheden voor iedereen.  Steeds als ik in Nederland ben, geniet ik daar enorm van. Schone lucht, drinkwater uit de kraan, geweldig goede openbare ruimte en alles is zo efficiënt georganiseerd dat je veel meer kunt doen op een dag.

Met de blik op de toekomst en een oog op de klok zou je haast vergeten dat het leven nu is. Dat is het mooiste aan India. Er is veel tijd en aandacht voor de dagelijkse dingen die het leven net wat mooier maken. Een smakelijke maaltijd, een goed gesprek, vriendelijkheid, charme en een goede sfeer. Hoe je de dingen doet en de tijd nemen om te genieten van goede dingen is belangrijk. Je weet niet wat er morgen komt- en met wat er komt zul je het hoe dan ook moeten doen. Aan uitgesteld leven: pas achteraf en als alles goed gegaan is ervan genieten- ‘prijs de dag niet voor het avond is’- daar doen mensen hier niet en dat is levenskunst op zich.