Omgekeerde cultuurschok – Ik vind Nederland niet leuk meer! 

Van alle Nederlanders die emigreren, keert ongeveer de helft terug. Jaarlijk zijn dat zo’n 25.000 Nederlanders en niet iedereen keert terug in een warm bad. Wie gaat emigreren denkt er waarschijnlijk niet over na dat er mogelijk een dag komt dat je teruggaat naar je moederland. En als je er wel aan denkt, dan is je gedachte waarschijnlijk no big deal. 

Toch moeten we zeker niet te licht denken over een remigratie want soms is sprake van de omgekeerde cultuurschok. Weet jij wat dat is? Misschien herken je je dan wel in het verhaal van Lotte.

Omgekeerde cultuurschok: Als thuiskomen tegenvalt

Lotte woonde vier jaar in de VS toen het contract van haar partner afliep en ze terugkeerden naar Nederland. Het was een mooi avontuur geweest en ze hadden er zin in om terug te keren naar Nederland. Terug naar hun vertrouwde huis dat ze in die jaren hadden kunnen verhuren. Haar partner ging de oude afdeling weer leiding geven en Lotte besloot eerst even te kijken hoe de kinderen op hun pootjes terecht kwamen. Op zoek naar een leuke parttime job was in Nederland tenslotte een stuk makkelijker dan in de VS! 

Na de zomervakantie ging de jongste weer naar de oude vertrouwde basisschool en hun oudste naar de brugklas! Geen schoolbus meer maar gewoon lekker op de fiets. Lotte had er enorm naar uitgekeken want eindelijk kregen hun kinderen dat stukje zelfstandigheid wat ze in Amerika zo misten en konden ze zelf met de fiets overal heen. Afspreken met vriendjes in de buurt, naar de voetbal en de tennisclub. Het scheelde haar een heleboel rij-tijd. 

De kinderen pasten zich vlot aan op school en oude vriendjes kwamen weer over de vloer. De oudste vond de eerste tijd in de brugklas natuurlijk maar wat spannend. Een grote scholengemeenschap waar allemaal onbekende gezichten waren. Andere (sociale) omgangsvormen ook dan wat hij gewend was uit de VS. En natuurlijk Nederlands als vak. Maar eigenlijk stapte hij moeiteloos in het nieuwe schoolsysteem. 

In die vier jaar was Nederland zoveel veranderd! 

Terwijl de rest van het gezin eindelijk gewoon de draad oppakte, lukte het Lotte niet. Hun huis was dan nog wel hetzelfde maar de buurt was veranderd. Buren gescheiden of verhuisd. Collega’s van haar oude job waren eigenlijk te druk en waar af en toe die leuke e-mailtjes en tekstjes in de VS altijd wel binnenkwamen, was het ineens radiostilte. Alsof ze er niet meer was terwijl het kantoor op een half uur fietsen lag. Natuurlijk was ze in de eerste weken even langsgegaan, maar niemand zat er op te wachten dat ze iedere week even zou langskomen.Toch? 

De sportschool had duidelijk ook een verjongingskuur ondergaan en ze voelde niet meer dezelfde klik met de trainers als voorheen. Zelfs de buurtsuper was van eigenaar veranderd en tijd voor een babbeltje bij de kassa was er niet. Was dat praatje er eigenlijk ooit wel geweest? In Nederland leek iedereen vooral haast te hebben. Ook het ongeduld valt Lotte steeds vaker op. Soms op het onbeschofte af. Dat was wel anders in de VS waar ze altijd wel een leuk gesprekje aanknoopte. Of iemand die haar even hielp met het inpakken van de boodschappen.

Zonder dat ze er erg in heeft, voelt Lotte zich steeds ongemakkelijker in haar eigen land. Steeds ongelukkiger in haar eigen dorp. Het eerste half jaar ging snel voorbij, nu kruipen de dagen. Er gaat geen dag voorbij dat ze een vergelijking maakt tussen Nederland en de VS. Nederland valt eigenlijk vies tegen. Het weer. De volle agenda’s. Het gebrek aan ruimte. De hokjesgeest… 

Omgekeerde cultuurschok – wennen aan het ‘nieuwe’ oude thuis

Als terugkeren naar je thuisland lastiger blijkt dan gedacht en als het aarden in een omgeving die vertrouwd voor je zou moeten zijn (omdat die vertrouwd was voor je vertrek naar het buitenland), kan er sprake zijn van een omgekeerde cultuurschok. Zowel jij als je thuisland zijn veranderd in de tijd dat je in het buitenland woonde. Je nieuwe ‘jij’ moet wennen aan het ‘nieuwe’ oude thuis. De grootste uitdaging van de omgekeerde cultuurschok zit hem in het feit dat je eigenlijk maar een klein beetje veranderd bent, maar net genoeg om je gefrustreerd en onbegrepen te voelen in de (kleine) veranderingen in je thuisland.

Of je wel of niet te maken krijgt met de omgekeerde cultuurschok hangt af van verschillende factoren. Bijvoorbeeld het contrast tussen het thuisland en het land waar je gewoond hebt. Denk aan verschil in cultuur, normen en waarden. Je zult niet de eerste zijn met een nieuwe kijk op de politiek, economische problematiek of bepaalde culturele evenementen in Nederland. Omdát je zelf hebt ervaren hoe in het buitenland die andere culturele gewoonten, waarden en normen je eigen blik hebben verruimd (en je kritischer durfde te kijken naar je eigen cultuur). 

Onderschat ook het verschil in levensstandaard tussen je gastland en thuisland niet. Denk aan de verschillen met hoe en waar je woonde (stedelijk of in de natuur), je vrije tijd versus werken en sociale verplichtingen. Hoe langer je ergens woont, hoe meer je je aanpast aan die standaarden. En soms passen die ook veel beter bij je persoonlijkheid waardoor terugschakelen heel lastig kan zijn. 

Praktische tips die helpen relativeren 

In dat licht is het ook goed je de volgende vraag te stellen: terwijl jij een ander leven leidde, bleef het contact met vrienden en familie in het thuisland goed? Was dat intens of werd dat steeds losser naarmate de tijd verstreek? Expats die goed contact onderhouden met vrienden en familieleden in het thuisland, vinden het vaak gemakkelijker om weer terug te keren en te wennen aan het leven thuis, omdat zij zich bewust zijn van de veranderingen, de politieke situatie, en omdat hun relaties met anderen goed onderhouden zijn.

Een paar praktische tips die je kunnen helpen bij je terugkeer zijn:

• Neem afscheid. Niet alleen van goede vrienden, maar zeker ook van plaatsen waar je graag kwam. Bezoek waar mogelijk nog de plekken die op je lijstje staan. Wees je ook bewust dat je nu echt afscheid neemt.
• Stel je verwachtingen bij. Wees je bewust dat je dagelijkse routines niet meer hetzelfde zullen zijn. Realiseer je ook dat je natuurlijk welkom bent bij oude vrienden en familie maar dat hun leven gewoon is doorgegaan (en doorgaat) als jij terugkomt. Realiseer je ook dat jij zelf veranderd bent en dus ook jouw verwachtingen en ideeën. Probeer je verwachtingen naar beneden bij te stellen om teleurstelling te voorkomen. 
• En tot slot, accepteer dat er altijd verschillen zijn. Mensen om je heen kunnen een andere kijk hebben op het leven, cultuur, normen en waarden. Zij hebben niet hetzelfde meegemaakt als jij hebt, en dus is het niet realistisch te verwachten/verlangen dat zij zullen veranderen. Probeer realistisch te zijn en alles in perspectief te zien. 

Professionele hulp bij een omgekeerde cultuurschok 

Mocht je toch meer moeite hebben dan gehoopt of gedacht, dan kun je altijd professionele hulp overwegen. We kunnen het niet vaak genoeg herhalen: dit is niets om je over te schamen. De professionals van Psycholoog op Afstand zijn zelf allemaal expat (geweest) wat je al bij de eerste gesprekken enorm kan helpen. Niet alleen als je in het buitenland woont maar ook als je teruggekeerd bent naar Nederland. Psychologe en ‘remigrant’ Dieuwertje van der Heijden schreef een blog over haar persoonlijke bevindingen van haar remigratie (terugkeer naar Nederland), na twee jaar op Aruba te hebben gewoond en gewerkt. 

Die gemeenschappelijke herkenning is de eerste stap in de eigen erkenning. Benieuwd naar wat Psycholoog op Afstand (ook in Nederland) voor jouw kan betekenen? Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.