Nederlanderschap: eens een Nederlander altijd een Nederlander?

In de afgelopen decennia zijn duizenden Nederlanders het Nederlanderschap onbewust en onbedoeld verloren en ook nu nog overkomt het velen. In een uitzending van Omroep Max zien we twee vrouwen, die het is overkomen. Antina uit Brazilië en Karin uit Australië, zijn allebei hun Nederlandse nationaliteit kwijtgeraakt, omdat zij te laat waren met het vernieuwen van het paspoort.

Beiden hebben nog een sterke band met Nederland, door familie en vrienden die er nog wonen, maar zijn hun Nederlanderschap kwijtgeraakt.

Nederlanderschap is toch je eigen verantwoordelijkheid?

In de uitzending van 24 februari 2023 van Omroep Max Meldpunt vertellen de vrouwen over hun situatie. Antina:”Ik ben trots omdat ik het Nederlands bloed in me heb, maar je bent hierdoor ook een stuk van je identiteit kwijt.”  Karin vult aan: “Ik word er emotioneel van, flink emotioneel“, zegt Karin. Omdat ze allebei buiten de EU wonen, mogen ze niet langer dan negentig dagen in Nederland verblijven en worden ze als derdelanders behandeld en beschouwd. Antina wil graag langer bij haar eerste kleinkind verblijven (ze wordt binnenkort voor het eerst oma) en Karin wil langer bij haar ernstig zieke zus kunnen zijn.

Men roept het al snel: “je paspoort laten verlopen, dat is toch je eigen verantwoordelijkheid?”

Uiteraard. Maar de regelgeving is niet consequent. Zo kan men wèl een paspoort laten verlopen als je binnen de EU woont en een dubbele nationaliteit hebt, zonder consequenties. Ook kun je, zonder consequenties, het paspoort laten verlopen als je buiten de EU woont en alleen de Nederlandse nationaliteit bezit. Maar wie heeft bedacht dat je een paspoort niet kan laten verlopen als je onafgebroken 10 jaar buiten de EU woont èn een andere nationaliteit bezit? Dan blijk je opeens niet meer loyaal aan je land te zijn, of er geen band meer mee te hebben. 

Paspoort is geen nationaliteit

Men kan een paspoort gebruiken om te reizen en zichzelf te identificeren, maar het is niet een bewijs van je nationaliteit. Je kunt namelijk de Nederlandse nationaliteit al lang verloren hebben en nog steeds reizen met je paspoort. 

Toch zijn deze mensen het Nederlanderschap kwijtgeraakt, omdat ze zich niet bewust waren van deze regel in de nationaliteitswet. Maar ook mensen die hiervan wel op de hoogte waren, zijn het kwijtgeraakt, omdat zij niet op tijd bij de ambassade konden komen. Soms door persoonlijke omstandigheden, zoals geldgebrek, soms door ziekte of andere redenen. Daarnaast zijn er nog andere momenten en wijzigingen in de wet geweest die verlies van het Nederlanderschap tot gevolg hebben (gehad).

Een lappendeken van uitzonderingen

Het nationaliteitsbeginsel stamt uit 1892 en in de loop van de jaren zijn er verschillende kleine en grote wetswijzigingen toegepast. Na grote wetswijzigingen, zoals bijvoorbeeld in 1985 en 2003 zien we een piek van Nederlanders die het Nederlanderschap hebben verloren. Mede omdat zij niet op de hoogte zijn gebracht van deze wetswijzigingen.

De wet is complex met vele uitzonderingen en veranderingen en dat blijkt ook voor het overheidspersoneel en de consulair medewerkers. Verkeerde adviezen die zijn gegeven en verkeerde conclusies die zijn getrokken, door de jaren heen, hebben ook als resultaat gehad dat mensen het Nederlanderschap verloren. Dit is vandaag de dag, hoewel in mindere mate, helaas nog steeds het geval. 

Deze fouten door overheidspersoneel worden niet recht getrokken of herstelt. Ben je eenmaal je Nederlanderschap kwijt, dan wordt het heel moeilijk om het terug te krijgen.

Herkrijgen en weer Nederlander worden

De overheid en de politiek maken zich er makkelijk vanaf. Zij beweren dat je het Nederlanderschap makkelijk kunt herkrijgen. Niets is minder waar. Via de huidige optieprocedures moet je veel bewijzen leveren, vaak van jaren geleden en moet je ook nog eens aan allerlei voorwaarden voldoen. Voor veel mensen is het dan ook niet mogelijk op deze manier het Nederlanderschap te herkrijgen. Zelfs in hoger beroep gaan, na een afwijzing, geeft geen garantie tot slagen.

Al verschillende wetsvoorstellen hebben de revue gepasseerd, maar tot nu toe worden mensen blij gemaakt met een dode mus. Recentelijk is er een kleine toenadering geweest. Sinds 1 april 2022 (geen grapje) is de 10-jaren klok, zoals die wordt genoemd, verlengd met drie jaar. Dat wil zeggen dat men nu vanaf de afgiftedatum van het paspoort 13 jaar de tijd heeft om het paspoort te vernieuwen. Dus drie jaar na het verlopen van het paspoort. Maar de vraag blijft, waarom is er überhaupt een tikkende klok? 

Er wordt nu weer een nieuw wetsvoorstel voorbereid, we zullen afwachten wat het dit keer gaat brengen, maar het politieke spel is listig en we kunnen wel weer eens bedrogen uitkomen.

De rode loper blijft voorlopig opgerold en de struikelblokken liggen overal

Er is weinig kennis bij politici over deze grote groep oud-Nederlanders, wanneer het de nationaliteitswetgeving betreft. Stichting GOED, waar ik zelf al vier jaar bij betrokken ben, probeert er zo veel mogelijk aandacht aan te besteden, zodat deze groep zichtbaar wordt. We doen dit door media-aandacht, het spreken met politici en het verspreiden van informatie en verhalen hierover. Op deze wijze hopen we meer bewustzijn te creëren. 

Voor Antina en Karin betekent het helaas nog dat zij, na 90 dagen, Nederland weer moeten verlaten. Karin weet nu niet of ze op tijd bij haar zus kan zijn, als het straks slechter gaat. Antina mist de eerste ontwikkelingen van haar kleinkind en kan haar dochter niet bijstaan met het nieuwe moederschap.

Vele andere zitten in hetzelfde schuitje, met ieder een eigen persoonlijk verhaal. De aanleiding voor de uitzending bij Omroep Max kwam voort uit een aantal gebundelde persoonlijke verhalen uit Brazilië, bijeengebracht door Stichting GOED. Ik had een aantal jaren geleden Karin in Den Haag ontmoet, zij vertelde mij toen al haar verhaal en Antina heb ik vorig jaar ontmoet met haar zoon en dochter. Zij heeft mijn hulp gevraagd om haar verhaal en dat van de andere naar buiten te brengen, ze een stem te geven.

Antina vertelde over de vele Nederlanders in Brazilië die hetzelfde lot was overkomen in de hechte gemeenschappen aldaar, waar nog veel Nederlandse emigranten wonen. Ze spreken de Nederlandse taal, de Nederlandse molens sieren het landschap en ze houden de cultuur en tradities in ere. De succesvolle bedrijven in o.a. bloemen, landbouw zijn het visitekaartje voor Nederland. Echter hun Nederlanderschap is hen afgenomen en het herkrijgen is een gevecht. Met welk doel vraag je je af.

Stichting GOED – Grenzeloos Onder Een Dak

De Stichting GOED ontvangt en hoort met regelmaat verhalen zoals die van Antina en Karin. Naast het onder de aandacht brengen van het lot van oud- Nederlanders, zet de Stichting zich ook in voor o.a. de verbetering van de consulaire dienstverlening, de informatievoorziening, toegankelijkheid digitale overheid en de dienstverlening in het algemeen aan Nederlanders in het buitenland.

Heb je interesse om hierbij betrokken te zijn en lijkt het je leuk ons te ondersteunen? Op dit moment hebben we een aantal plaatsen vrij binnen het bestuur en onze vrijwilligers zitten zowel wereldwijd als in Nederland. 

Wil je er meer weten over deze groep geëmigreerde Nederlanders en/ of het Nederlanderschap? In dit artikel van omroep Max Meldpunt vind je meer (achtergrond) informatie. Benieuwd naar de bewuste uitzending van Omroep Max? Bekijk deze hier (vanaf de 18e minuut doen Antina en Karin hun verhaal). Een ander interessant artikel is hoe Oud-Nederlanders een oproep doen aan de regering.