Onverenigd Koninkrijk

Premier Boris Johnson lijkt de Britse koningin uit te dagen hem te ontslaan. Schotland en Wales willen misschien uit het Verenigd Koninkrijk terwijl in Noord-Ierland het geweld oplaait. Wereldwijf Madeleine woont in Edinburgh en vertelt over een onverenigd koninkrijk.

Afgelopen weekend was het nat en winderig in Edinburgh. Ik haastte me op mijn wekelijkse wandeling naar de zondagsmarkt, propte de boodschappen in mijn tas en duwde de dikke Sunday Times bovenop zonder er veel aandacht aan te schenken. Het verwachte comfort van mijn warme huis leek te veranderen in een ijskoude douche toen ik de voorpagina van de krant openvouwde: ‘”Sack me if you dare,” Johnson will tell Queen’, stond er in grote letters.

Finaal uit de hand gelopen

‘Hoe is dit mogelijk in een land dat bekend staat om zijn humor, traditie en wellevendheid?’, vroeg ik me af. Toen we tien jaar geleden verhuisden naar Schotland verheugde ik me er op om weer te wonen tussen mensen die meningsverschillen meestal met een humoristische draai oplossen, die ruim baan maken voor de positieve invloed van kunst en cultuur op de maatschappij en die begrijpen dat historisch besef belangrijk is omdat het ons iets kan leren over de toekomst. Mijn verblijf in Londen (1996-1997) voelde als een warm bad en de eerste jaren in Edinburgh waren niet anders. Vandaag de dag is het Verenigd Koninkrijk echter een totaal ander land. Ik merk het in Schotland, maar ik hoor het ook van mensen uit Engeland, Noord-Ierland en Wales. Hoe heeft de hele Brexitsaga zo finaal uit de hand kunnen lopen? En hoe gaan we nu verder?

Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Ik heb het er veel over gehad met Nederlanders, Belgen, Ieren en andere EU-burgers die hier wonen: Hoe zou het in hun land van herkomst zijn gegaan als er bij een referendum voor uittreding uit de EU was gestemd? Zo veel mensen, zo veel ideeën natuurlijk, maar er was wel een gemeenschappelijk element in al die verhalen. Als de bevolking in meerderheid zou willen vertrekken dan was er een werkgroep gevormd met vertegenwoordigers van alle politieke partijen. Men had de kiezers beloofd terug te komen als deze club de kans had gehad te onderzoeken waarom er voor uittreding was gestemd (dat kan verschillen per regio, politieke stroming etc.) en men samen een soort consensus had bereikt over de toekomst.

Ik beweer niet dat de politiek op het continent beter werkt, maar wat daar mogelijk is en hier blijkbaar niet, is werken in coalities. Andere EU-landen (een enkele uitzondering daar gelaten) zijn gewend aan een regering met meerdere partijen; geven en nemen is heel normaal. In Nederland hoor je bij de formatie partijen roepen dat ze ‘iets binnen gesleept hebben’ als het in het regeerakkoord komt. Dat dat betekent dat ze andere verkiezingsbeloften moeten laten vallen, vertellen ze niet, maar dat snapt iedereen. Hier pakte een paar jaar geleden de eerste regeringscoalitie sinds de tweede wereldoorlog rampzalig uit voor de Liberal Democrats. De Tories, hun coalitiegenoot, dwongen hen een verhoging van het collegegeld te accepteren in strijd met het verkiezingsprogramma. Het electoraat vergaf het de Libdems niet en het wordt ze nu nog nagedragen. Door het gebrek aan samenwerking is het Brexit-debat nu volledige gepolariseerd en lijkt niemand meer een uitweg te weten.

Hoe nu verder?

De Brexit-plannen leiden tot veel onvrede, maar premier Johnson wil koste wat kost doorgaan op de ingeslagen weg. Zelfs de (theoretische) mogelijkheid dat de koningin hem tot de orde zou roepen, lijkt hem niet te deren. ‘Prima, maar dan zonder mij,’ lijkt een groot deel van de bevolking te denken.

In 2014 koos 55% van de Schotse bevolking bij een stemming over potentiële onafhankelijkheid om binnen het Verenigd Koninkrijk te blijven. Een meerderheid stemde in 2016 ook tegen Brexit, maar opiniepeilingen laten zien dat er bij een nieuw onafhankelijkheidsreferendum wel eens voldoende steun voor een zelfstandig Schotland zou kunnen zijn. Zelfs in Wales, waar het percentage leave-stemmers het hoogst was tijdens het Brexit-referendum, duiken nu opiniepeilingen op waaruit blijkt dat een meerderheid van de Welsh liever uit het Verenigd Koninkrijk stapt dan mee te doen aan een No-deal-Brexit.

En dan nog de Ieren. De eventuele dreiging van een harde grens tussen Noord-Ierland (onderdeel van het Verenigd Koninkrijk) en Ierland (een zelfstandig land), is een belangrijk punt in de onderhandelingen over Brexit. Jarenlang werd hier gevochten tussen degenen die één groot Ierland willen en Ieren die liever willen dat Noord-Ierland onderdeel van het Verenigd Koninkrijk blijft. Mijn vriendin Niamh groeide op aan de grens. Ze gruwelt van het idee dat er iets zal veranderen aan de status quo. ‘Tijdens mijn jeugd waren er veel bomaanslagen, er vielen duizenden doden, families werden verscheurd en er was continu spanning als in een oorlogsgebied. In 1998 werd een vredesakkoord gesloten, het zogenoemde Good Friday Agreement. De vrijheid en rust die we sindsdien hebben ervaren, willen we niet meer kwijt. We zien nu al dat het geweld weer oplaait. Geef de strijders geen reden de wapens weer op te pakken!’ Siobhan, een andere Ierse vriendin vertelt dat Ieren in Engeland nu vaak met de nek worden aangekeken. ‘Brexiteers in Engeland geven de Ieren de schuld dat er nog geen Brexit is en dat laten ze merken ook.’

Het gezonde verstand zegt dat je in zo’n situatie even een time out moet inlassen. Het is echter onwaarschijnlijk dat dit gebeurt. Het kamp Johnson heeft er een prestigekwestie van gemaakt om ‘Brexit eindelijk voor elkaar te krijgen’. Dat  betekent dat uittreding uit de EU ook een onverenigd koninkrijk zou kunnen betekenen zonder Schotland en Wales (om maar niet te spreken van de onrust in Noord-Ierland).

WERELDWIJF ANTONIETTA WOONT OOK IN DE UK EN KOTST VAN DE BREXIT. LEES HIER WAAROM