Eco-femini-WAT-isme?

Activist. Wetenschapper. Schrijver. Filosoof. Moeder… Vrouwen zijn vanaf het prille begin van de milieubeweging betrokken geweest. Ze werden veracht, uitgesloten, gevangen genomen en zelfs vermoord vanwege hun inzet voor het milieu. 

Françoise d’Eaubonne, schrijfster en activiste in naoorlogs Frankrijk, formuleerde in 1974 het woord ecofeminisme voor het eerst formeel.

Man, Vrouw en Natuur

In haar boek Le féminisme où la mort, beschrijft Françoise hoe het patriarchaat een vergiftigende invloed heeft op de bevolkingsgroei en vervuiling van de natuur. In haar visie hebben vrouwen een veel dieper besef van, en connectie met hun omgeving. Ze moedigt vrouwen aan zich actiever in te zetten voor het milieu en noemt dit het ecofeminisme.

Haar gedachtengoed krijgt veel aanhang in de jaren ‘70 en ‘80. Enerzijds zien we de zeer politiek geëngageerde vrouwen die fel zijn gekant tegen (mannelijke) kapitalistische invloeden. We kennen allemaal waarschijnlijk wel de beelden van vrouwen die zich aan de hekken van het Pentagon ketenden of de groepen vrouwen die in Engeland demonstreerden tegen de plaatsing van kernraketten. 

Echter, het merendeel van vrouwen voelt in het ecofeminisme de wens naar een veel eerlijker en inclusievere wereld. Ze hebben geen hekel aan de Man maar wel het patriarchaat. Oftewel, het mannelijk systeem van domineren en exploitatie. Deze ecofeministen zoeken naar een eerlijker balans tussen ethiek en zorg. Elke vorm van overheersing is onacceptabel.

“The feminist project is basically an anarchist movement which does not want to replace one (male) power elite by another (female) power elite, but which wants to build up a non-hierarchical, non-centralised society where no elite lives of exploitation and dominance over others.”

– Maria Mies uit ‘Patriarchy and Accumulation on a World Scale: Women in the International Division of Labour’

Vrouwelijke wetenschappers als Vandana Shiva publiceren boeken over de grote invloed van juist vrouwen in de kleine agrarische economieën. Anderen gaan over tot pragmatische actie. Zoals Petra Kelly die in Duitsland die Grünen (de Groene Partij) opricht, of betrekken vrouwen in projecten als de Green Belt Movement, die opgericht is door de Keniaanse Wanghari Maathai.

Kritiek

In de jaren ‘90 daalt het enthousiasme voor ecofeminisme en wordt het ingehaald door de focus op het groter goed van milieubeleid. Met name de wereldwijde vervuiling en voedselproblematiek krijgen veel aandacht. De toenemende kritiek op ecofeministen ligt voor de hand. De groep richt de aandacht teveel op het patriarchaat-, versus matriarchaat model waardoor andere essentiële maatschappelijk aspecten zoals klasse en ras ondergeschikt blijven. Bovendien schiet hun visie van meer vrouwelijke invloed (dat al snel uitgelegd wordt als ‘dominantie’) terug als een katapult en wordt hen verweten dat ze ‘precies hetzelfde doen’, namelijk anderen uitsluiten…

Hoewel het ecofeminisme ondergesneeuwd raakt, blijft er wel veel voor te zeggen. Juist in ontwikkelingslanden zijn het vrouwen die landbouw bedrijven, vrouwen die voor voedsel zorgen en vrouwen die de kleine economieën draaien. Het zijn echter ook diezelfde vrouwen die het meest kwetsbaar zijn voor veranderingen in hun omgeving zoals vervuiling. Uit studies blijkt dat vrouwen impact maken indien ze betrokken worden in het mileubeleid en ,-wetgeving.

Jong ecofeminisme

De laatste jaren zien we een nieuwe generatie vrouwen opstaan die het ecofeminisme weer omarmen, maar genuanceerder zijn. Ze zijn niet alleen betrokken in de discussie over klimaatverandering en gendergelijkheid, maar hebben ook oog voor sociale-, en ethnische aspecten. Dankzij de nieuwe (sociale) media is hun platform veel groter dan hun voorgangsters. De eerste naam die je wellicht te binnen schiet, is direct ook de jongste: Gretha Thunberg.

Maar Gretha is niet alleen. In India maakte jeugdactiviste Disha Ravi wereldnieuws toen ze opgepakt en in verband gebracht werd met de felle boerenprotesten eerder dit jaar in India. De Afghaanse Sonita Alizadeh zet zich in haar rap-muziek af tegen het patriarchaat en de gedwongen (kind)huwelijken in haar land. Toen ze tien jaar was, werd ze voor het eerst uitgehuwelijkt en op haar zestiende bijna weer. Ze maakte de risicovolle rap-video ‘Brides for sale‘ die viraal ging en haar in één klap zoveel bekendheid gaf dat ze uit haar situatie kon vluchten en een studiebeurs kreeg aangeboden.

De Zimbabwaanse Maggie Mapondera, ziet vooral een gebrek van ‘geven om elkaar’ in de huidige wereld, die alleen oog heeft voor het winstbejag van weinigen.

“Within all the noise and chaos, we must remember to care”

En in de Verenigde Staten is recentelijk zelfs een golf van jonge vrouwelijke politici opgestaan. De bekendste is waarschijnlijk Alexandria Ocasio-Cortez, die met de ‘Green New Deal’, een tot dusver meest verregaande groene politiek in de VS wil doorvoeren.

Kortom, het ecofeminisme is zeker nog een stroming waar we meer van zullen horen. Een stroming ook die zichzelf een spiegel durft voor te houden en meegroeit in de tijd van nu. Of morgen.

Nieuwsbrief

Iedere maand belichten we hedendaagse vrouwen en/of vrouwen uit de geschiedenis die een belangrijke rol speelden binnen het maandthema. Dit artikel is daar een voorbeeld van. Vorige maand was het thema ‘Wanderlust’ en doken we de reis-geschiedenis in met vrouwelijke avonturiers.. Want dat waren ze: Wereldwijven avant la lettre! En in onze nieuwbrief zetten we zelfs iedere week een bijzondere vrouw in de spotlights. Omdat vrouwen leuk, verrassend en ontzettend boeiend zijn. Dus zeker een reden om je eens aan te melden. Meer over de nieuwsbrief hier en… lees je ons aanstaande vrijdag?

Geraadpleegde artikelen en interessante sites voor meer informatie over ecofeminisme:

‘Ecofeminism: where gender and climate change intersect’ op Earth.org // Feministische golven op rosavzw.be // ‘Ecofeminism for a more egalitarian world‘ op Energy Observer