“Dag lieve oma. Ik heb je virtueel moeten begraven.”

“Je begint je nederlagen te accepteren met je hoofd omhoog en je ogen open. Je leert te vertrouwen op vandaag, omdat morgen te onzeker is voor plannen. Na een poos leer je dat zelfs zonneschijn je verbrandt als je er teveel van krijgt. Dan wordt het tijd om je eigen tuin te beplanten en dan zorg je voor je eigen ziel en wacht je niet langer op de wonderen van buitenaf.”

In december 2016 vertrek ik voor onbepaalde tijd naar Latijns-Amerika. Van tevoren neem ik afscheid van mijn laatste omaatje. “Hetoch, wa motte toch weer zo ver weg. En wanneer komde terug dan?” Oma kijkt mij en mams afwisselend aan. Er zit een brok in mijn keel. “Dat weet ik nog niet oma, ik ben wel weg en ook weer niet, mensen die belangrijk voor je zijn, verlaten je nooit hè.” Doede voorzichtig daar aan de andere kant? “Tuurlijk oma, altijd.” Met een dikke knuffel, kus en ‘ik hou van jou’ neem ik afscheid. Heel bewust, want ondanks dat je niet hoopt dat het gebeurt, weet je nooit zeker of het de laatste keer zal zijn.

November 2017: Met meerdere gemiste oproepen rond de klok van 18:30 uur ’s avonds Mexicaanse tijd, 1:30 uur in Nederland, wéét je dat er iets mis is en komt het nieuws rauw op mijn dak. Zo plotseling. Die ene woensdagmiddag in het bejaardenhuis staat voor altijd op mijn netvlies, het was inderdaad de laatste keer.

Tweestrijd: terugvliegen of niet?

Naast ongeloof en groot verdriet rijst onmiddellijk de vraag: wat ga je doen? Terugvliegen of afmaken waar je mee bezig bent. Dan ineens is afstand een ding en ‘alleen’ écht alleen. Oma krijg je er niet mee terug. Hoe zie je een begrafenis? Zijn er andere manieren om afscheid te nemen? Voor wie zou je terug gaan? Waarom zou je misschien willen blijven? Wat is beter voor de korte termijn? Is dat ook het beste voor de langere termijn? Ben je evenzo verbonden als je niet terugvliegt? Of ben je dan het zwarte schaap van de familie? Vind je dat zelf zo? Of is dat wellicht een gedachte die bij anderen heerst?

Ik leg al het werk neer en struin van park naar park. Dat zijn er veel in Mexico City. Hier en daar ga ik zitten, staar ik voor me uit en laat ik mijn tranen de vrije loop. Onzekerheid overheerst, je kan het nooit voor iedereen goed doen. Wat is goed voor jezelf? Je bent dan wel ‘op reis’, het is geen vakantie die je even afbreekt en op een ander moment inplant.

‘Gaan’ betekent een paar dagen heel intens samenzijn, waarna ieder weer zijn eigen weg gaat. Jouw weg is momenteel nog hier. ’Niet terugvliegen’, betekent het verdriet hier in je eentje verwerken. Geen warme knuffels geven en ook geen knuffels ontvangen van je dierbaren. Na veel stil geweest te zijn, geluisterd en gepraat te hebben, voelt ‘blijven’, ondanks de gigantische tweestrijd in mezelf, op dit moment als de betere beslissing. Heel. Erg. Moeilijk. Het is enkel een gevoel.

Begrafenis via WhatsApp

3:00 uur ’s nachts gaat de wekker, even snel een test-call, waarna ik via WhatsApp-video bij de begrafenisdienst ben. Met een lach en een traan volg ik in mijn pyjama van onder de dekens de dienst en ben ik bij alles, zélfs bij het laten zakken van de kist en het oplaten van ballonnen. Zo ver weg en toch zo dichtbij. Een bizarre gedachte wel dat vandaag de dag zo’n videocall ‘het nieuwe normaal’ is bij een afscheid. Waarbij  ‘zo dichtbij en tegelijkertijd zo veraf’ wellicht meer van toepassing is.

Want, hoewel ik dankbaarheid voel in elke vezel van mijn lijf, gaat er tevens een intense pijn door mijn hart. Ik kan niet in woorden beschrijven wat ik voel als ik de vele ‘ik hou van jou’s’ en dikke knuffels zie worden uitgewisseld. Wij mensen leven op aanraking. Heb je onlangs een dierbare verloren en op deze manier afscheid genomen? I feel you!

Brief

In de laatste dagen van haar leven is oma verpleegd door een zuster genaamd Imke. Hoe verzin je het, zou je zeggen. Toeval of niet, ik vind het een hele mooie samenloop van omstandigheden. Omdat ik er niet fysiek bij zou zijn, schreef ik destijds een brief. In de huidige rare tijden heb ik deze regelmatig herlezen om mezelf te herinneren aan wat je in de diepste kern allang weet. Misschien heb jij er ook iets aan:

“Er is zoveel dat ik je zou willen vertellen oma over wat ik het afgelopen jaar meegemaakt en vooral op een dieper level geleerd heb over hoe alles met elkaar in verbinding staat, vertrouwen, zoveel verschillende vormen van liefde en dat er áltijd perspectief is, ook als je het zelf nog niet ziet. Ik krijg het niet altijd goed onder woorden gebracht, toen ik echter deze tekst las, raakte mij die enorm. Hij komt van dichter/filosoof Voltaire:

Op een dag leer je het subtiele verschil kennen tussen een hand vasthouden en een ziel ketenen. Dan leer je dat liefde niet altijd betekent: leunen. En dat gezelschap niet altijd betekent: veiligheid.
“Je ontdekt dat een kus geen contract is, en een cadeau geen belofte. Je begint je nederlagen te accepteren met je hoofd omhoog en je ogen open. Je leert te vertrouwen op vandaag, omdat morgen te onzeker is voor plannen. Na een poos leer je dat zelfs zonneschijn je verbrandt als je er teveel van krijgt. Dan wordt het tijd om je eigen tuin te beplanten en dan zorg je voor je eigen ziel en wacht je niet langer op de wonderen van buitenaf. En dan weet je, dat je het écht kunt volhouden en dat je écht sterk bent en dat je écht waarde hebt. En je leert en leert. Bij ieder afscheid leer je.”