Call Jane. Heeft de Amerikaanse vrouw binnenkort weer een naam en nummer nodig?

Een maand geleden voerde Texas de tot dusver, strengste abortuswet binnen de Verenigde Staten in. Een zwangerschap ouder dan zes weken mag niet meer worden afgebroken en het is ieders civiele recht om een vrouw en/of haar arts aan te klagen indien er bewijs is van overtreding van die regel. En daar zit ‘m de crux van deze wet.

Waar het bij alle andere abortus-wetsvoorstellen in de Verenigde Staten altijd de taak was van een openbaar aanklager om een vrouw of haar abortusarts namens de staat voor de rechter de slepen, beroept de wetgeving in Texas zich nu op het civiele recht.

Kat op het spek binden

De burger dus. Jij en ik. En die persoon hoeft niets met de abortus te maken hebben. Sterker, de aanbrenger kan de klacht tegen vrijwel alle betrokken indienen: van uitvoerende arts tot de persoon die de vrouw naar de kliniek bracht… En alsof dat al niet triest genoeg is, kan de ‘verklikker’ ook een boete van tienduizend dollar eisen van iedereen die meewerkt aan een abortus van een foetus ouder dan zes weken. In een land waar voor minder al rechtszaken worden aangespannen en miljoenen binnen geharkt, is dit de kat op het spek binden.

Texas heeft een slinkse manier gevonden om de wet naar de eigen conservatieve hand te zetten. Omringende staten juichen, maar zijn ondertussen wellicht jaloers dat zij niet op dat briljante idee kwamen. De staat Mississippi is deze maand aan zet met nieuwe abortuswetgeving in de maak. Zal Civiel Recht ook daar het toverwoord zijn? Waar is het Privérecht van de vrouw in deze? De enige uitzondering die de Texaanse wet biedt, is als de gezondheid van de vrouw in groot gevaar is. En die beslissing ligt in handen van de arts, niet de vrouw.

‘”Over de mentale gezondheid van de Texaanse wordt bruut heen gewalst want voor vrouwen die zwanger zijn geworden na verkrachting of incest, geldt die uitzondering niet.”

En hoeveel vrouwen weten überhaupt voor die zes weken dat ze zwanger zijn? Het overgrote deel heeft dan waarschijnlijk nog niet eens in de gaten dat ze overtijd is vanwege een zwangerschap. Want laten we wel zijn: bij welke vrouw is de menstruatie iedere maand even punctueel?

Abortus door de Amerikaanse eeuwen heen

De Verenigde Staten heeft de afgelopen 200 jaar een flinke wending gemaakt ten aanzien van abortus. Wist jij bijvoorbeeld dat eind 1700, begin 1800 een vrouw zelf kon besluiten de zwangerschap af te breken tot het moment dat ze het kindje voelde bewegen in de buik? Jazeker. Vrouwen konden hun toevlucht nemen tot verschillende middelen waaronder kruiden die bekend staan dat ze een miskraam opwekken. En hielpen de kruiden niet, dan stond In boeken beschreven hoe een geboorte af te breken. Van mild tot rigoureus. Zelfs de Katholieke kerk gedoogde abortus.

“Miskramen of abortus, het hoorde bij het leven van alledag. Een taboe? Welzeker maar één waarvoor men de ogen wilde dichtknijpen. Het was onderdeel van vrouwengezondheid en niet een publiek debat.”

Halverwege de 19e eeuw veranderde de maatschappelijke acceptatie en in de 20e eeuw werd het illegaal in alle staten van Amerika. Vanaf de jaren ’50 en ’60 komen lokale overheden met steeds strengere wetten en zijn klinieken en abortusartsen doelwit van conservatieve campagnes. Vanaf dat moment moeten vrouwen clandestien hulp zoeken en vindt abortus definitief plaats in de schaduw van de maatschappij.

My body, my choice

Met de illegaliteit van abortus, staan de eerste vrouwenactivisten op. Zoals Patricia Maginnis die vorige maand op 93-jarige leeftijd overleed. Maginnis is grondlegger van de slogan die we vandaag nog steeds overal zien: my body, my choice. Ze pleit haar hele leven voor het uitgangspunt dat – man of vrouw -, iedere beslissing die jouw eigen lichaam aangaat, altijd jouw beslissing blijft en niet die van een dokter of wetgever. Zo ook een abortus. In haar mening, was en is dat altijd de beslissing van de vrouw en zonder opgaaf van reden.

Patricia Maginnis had geen gelukkige jeugd met een moeder die geen moeder wilde zijn. Al vroeg wist ze dat ze zelf nooit kinderen wilde. Ze ondergaat zelf illegaal drie abortussen, want natuurlijk leeft ze niet als een non. Ze gaat het leger in en wordt daar assistent chirurg.

“In de operatiekamer ziet ze het leed van vrouwen: abortuspraktijken die hen vreselijk hebben verminkt of gedwongen bevallingen van kinderen die ze niet willen.”

De jaren in de operatiekamer laten een diepe indruk achter en eenmaal uit dienst, begint ze haar activisme in Californië. Ze verwijst vrouwen door naar betrouwbare artsen, veelal in Mexico. Vanwege strenge controles, geeft ze vrouwen ook adviezen zodat hun trip naar Mexico een toeristisch uitje lijkt. Haar belangrijkste doel echter is om iedere wet die abortus criminaliseert, aan te vechten. Dit vanwege haar rotsvaste overtuiging dat ieder individu over de gezondheid van het eigen lichaam moet kunnen beslissen. Een recht dat pro-abortus activisten anno 2021 nog steeds bevechten met het my body, my choice.

Call Jane

Waar Maginnis al in de vroege jaren ’60 haar activisme openlijk voerde, ging een groep in Chicago underground. In 1965 helpt Heather Booth de zwangere zus van een vriendin een goede arts te vinden, die haar zwangerschap wil afbreken. Vanaf dat moment realiseert Heather zich de nood van vele vrouwen en besluit ze hen te helpen: ze verwijst hen door naar betrouwbare artsen op verschillende plekken in Chicago.

Echter de aanvragen stromen binnen en in 1968 richt ze met andere vrouwen een collectief op. Samen vormen ze een verwijzingsdienst, die vrouwen in contact brengt met betrouwbare abortusartsen. Ze onderhandelen de prijs voor de ingreep en regelen vervoer voor vrouwen naar eigen appartementen in de stad waar artsen de ingrepen uitvoeren. Het collectief krijgt de codenaam Call Jane.

“Een onopvallende Amerikaanse doorsneenaam op een gescheurd stukje papier dat ze verspreiden in publieke toiletten zoals universiteiten, bibliotheken en theaters.”

Een jaar later, verneemt het collectief dat sommige artsen niet gecertificeerd zijn en ook niet allemaal even betrouwbaar. Die afhankelijkheid doet hen besluiten zelf in training te gaan en vanaf dan alle abortussen in de eigen appartementen uit te voeren. In 1972 gaat het bijna mis. De politie doet na een tip een inval in één van hun appartementen en arresteert zeven groepsleden.

Ze worden aangeklaagd voor meerdere misdrijven met ieder kans op een gevangenisstraf van maar liefst 110 jaar. Terwijl het proces loopt, en hun advocaat keer op keer de zaak weet op te schorten, wordt de wet Roe v Wade door het Hooggerechtshof aangenomen. Precies op tijd en de vrouwen komen op vrije voeten. Met de invoering van de wet, verdwijnt ook de undergroundbeweging. Abortus is nu immers legaal in de hele VS.

Call Jane heeft maar liefst 11.000 vrouwen kunnen helpen in een tijd waarin abortus niet alleen een taboe, maar ook strafbaar was. Een tijd waar we nu weer naar terug lijken te keren. In ieder geval in Texas want daar is de wet, zo lijkt het, echt wet geworden. Ik vraag me verbijsterd af: heeft Texas al een nieuwe Jane? En wie wordt de volgende Patricia Maginnis?

Meer weten over Jane Collective? Lauren Kaplan, één van de vrouwen binnen het collectief schreef een boek “The story of Jane, the legendary underground feminist abortion service”. Het boek werd een aantal jaar geleden verfilmd: “This is Jane”. Geregisseerd door Kimberly Peirce (ook bekend van “Boys don’t try”) en met Michelle Williams in de hoofdrol.