Een (mentaal) gezonder leven in Ghana?

Waar ik weleens vast zit in negatieve gedachtes en gevoelens, is mijn Ghanese man de positiviteit zelve. En waar ik het gevoel heb altijd wat te moeten doen, ligt hij midden op de dag opeens op de bank te slapen. Ook ken ik genoeg mensen met mentale uitdagingen, maar onze familieleden en vrienden in Ghana lijken datzelfde leven helemaal niet zo’n mentale uitdaging te vinden.

Hoe kan dat? Wij Nederlanders zijn toch veel welvarender en zouden het dus toch veel beter voor elkaar moeten hebben?! Kunnen we misschien iets leren van Ghana? 

Mentale gezondheid

Met mijn werkervaring in de jeugdzorg in Nederland heb ik daarnaast voldoende gezien van de mentale problematiek bij jongeren. Angst & dwangstoornissen, depressies, een sociaal isolement, verslavingen, agressie, last van grote verwachtingen, burn-outs, ongecontroleerde drukte in de vorm van ADD of ADHD. In Nederland kennen we vast allemaal wel iemand met bovenstaande problematiek, in verschillende gradaties.

Toch hoor ik nauwelijks over deze termen in het Ghanese leven. Mijn lieve buurvrouw heeft het echt wel eens moeilijk met de verkoop van haar soja ijsjes om een beetje rond te komen, maar ze zegt altijd dat het goed gaat en heeft de grootste lach op haar gezicht. Mijn schoonvader heeft misschien wat lichamelijke kwaaltjes, maar scharrelt tevreden door zijn tuin, voed de geiten en praat elke middag op een bankje met zijn vrienden. 

Kunnen we misschien iets leren van de gezonde gewoontes in Ghana? 

Samenleving in Ghana

Allereerst denk ik dan toch aan het sociale contact dat in Ghana zo heel anders is. Van omgangsvormen tot respect naar en voor elkaar. De samenleving als in ‘samen leven’. Hier is geen vangnet in de vorm van verzekeringen, maar wel van mensen. Ghanezen groeten elkaar en vooral als je dit naar ouderen niet doet, wordt dat als heel respectloos gezien. Daarbij is het belangrijk om bij bepaalde gelegenheden te buigen of zelfs op de knieën te gaan. Hoe ouder, hoe wijzer. Er wordt naar ouderen geluisterd dus zij hebben hun functie in de maatschappij en jongeren hebben hun “meesters” om van te leren en richting te geven aan hun leven.

“Er zijn altijd mensen om je heen die je wel helpen om je zware boodschappen te tillen, of gewoon even erkennen dat je er bent door een praatje met je te maken. Groepen kinderen gaan luid sprekend over de straten naar school en in de trotro’s kan het een behoorlijke lawaai zijn door al het onderlinge gekwebbel. Volwassenen ontmoeten elkaar op straat voor een spelletje ‘Oware’.”

Men kijkt naar elkaar om. Je hoort bij een stam. Ik denk een hele belangrijke component om ons leven gezond te maken. We zijn nou eenmaal echte kuddedieren. Kijk maar naar babietjes, ze hebben jouw reacties nodig want anders zie je later heel erg verstoord gedrag terug. Naar mijn mening willen we in Nederland meer vrijheid, meer individualisme. Dat levert ook hele mooie dingen op zoals acceptatie van iedereen zoals hij of zij is, maar we leveren ook enorm in op onze behoefte om samen te leven en alle gezondheidsvoordelen die daarbij komen. 

Ghana & Geloof

Wie in Ghana de discussie over geloof aangaat, en dat je niet in (een) God gelooft, is een dag later nog bezig! “Hoe weet je dan waar je vandaan komt?!” En “hoe weet je dan waar je naartoe gaat?! Ghanezen snappen over het algemeen helemaal niks van die Westerlingen die zonder God leven.

Zij halen hun wijsheid uit hun religie, hebben vertrouwen dat er voor ze wordt gezorgd (ook zonder die zorgverzekering) en bouwen hiermee ook hun sociale leven op. De vreugde die je in de kerk ziet is intens. Er wordt gedanst en enthousiast gezongen. God is overal: op stickers op trotro’s en in vrijwel elk gesprek. Het vertrouwen in God zorgt ervoor dat, ook al zijn de omstandigheden soms ontzettend armoedig en zwaar, men houvast heeft. 

Alles en iedereen is buiten

In Ghana is men vrijwel altijd buiten. Rond vijf uur in de ochtend begint men met het aanvegen van de compound . ’s Avonds laat schijnen de sterren en lampjes van de ruimtesatellieten over de kinderen die nog rondrennen om klusjes te doen of verstoppertje spelen. Er wordt veel op blote voeten gelopen en de tanden worden gepoetst met de takken van een boom.

De verbondenheid met de natuur is groot en daarmee met het leven wat we altijd op deze aarde hebben geleefd. En dat geeft rust denk ik. Mensen weten hun plekje in de natuur. 

Onthaast(en) in Ghana

In Ghana loop ik in de eerste versnelling en denk ik niet “ik moet EVEN boodschappen doen”, of ik doe EVEN snel een wasje”. In de hitte is dat natuurlijk ook niet te doen. Ik schuifel langzaam naar de supermarkt, snuffel wat rond en kom op mijn gemakje weer terug. En onderweg kan ik dan nog een aantal keer tegengehouden worden omdat iemand een praatje met mij wil maken. 

“Ghanezen zeggen: “Westerlingen hebben de tijd bedacht, maar wij hebben de tijd.” Als mijn man het huis uitstapt om iets te ondernemen, kan het zo maar zijn dat hij drie uur later nog niet terug is. En daar maakt hij zich helemaal niet druk om. Hij neemt gewoon de tijd.”

Al dat haasten in Nederland geeft ons denk ik maar een hoge hartslag. Stilzitten vinden sommige mensen maar beangstigend want dan voelen ze eindelijk hun gevoelens. In Ghana moet je soms wel stilzitten. Je kan een afspraak gemaakt hebben en vier uur later pas aan de beurt zijn. En dat is soms uitermate frustrerend, maar wat mij betreft is leren stilzitten een enorm belangrijke gezonde gewoonte. Wij Westerlingen leren dit nu niet voor niets met onze meditatie en yoga cursussen. Het kan heel simpel: ga gewoon eens je adem observeren. Ghanezen zijn er meesters in! 

Conclusie: wijze lessen uit een andere cultuur

Ik denk dat we best wat vaker mogen kijken naar andere culturen zoals Ghana om van te leren. Zo heb ik qua gezonde gewoontes veel van Ghana en zijn bewoners geleerd. Mijn familie en vrienden daar leren mij heel veel over mijn plek op deze aarde, hoe te vertrouwen en dicht bij mijzelf en de natuur te blijven. Wat mij betreft belangrijke lessen voor een goed en gezond leven! 

Meer lezen van andere wereldwijven uit de omringende landen Mali, Liberia, Sierra Leone of Senegal?