Never Forget, never again… Oordelen we vooral op basis van angst?

Ik had mijn rugzak vol met ervaringen om toen ik gisteren eindelijk eens het 9/11 memorial museum in New York bezocht. Maar deze had ik nog niet. Het komt wel binnen als je in het museum foto’s van alle overleden mensen ziet hangen. Ieder persoon met zijn eigen verhaal, stuk voor stuk nog veel te jong om op zo’n wrede manier uit het leven te worden gerukt. Het was een verschrikkelijke terroristische aanslag, bij de beesten af.  En zo stop ik weer een ervaring in mijn rugzak…

Ik weet nog precies waar ik was toen ik hoorde van de aanslag op 9/11; in mijn studentenhuis in Leiden, ik kwam net terug van college en de woonkamer zat vol met mijn huisgenootjes, iedereen aan de televisie gekluisterd.

‘Dat gevoel van onmacht, verdriet en boosheid zal ik nooit meer vergeten. Niemand niet. ‘

Iedereen weet nog precies waar hij / zij was toen de aanslag op 9/11 gebeurde. Deze gebeurtenis heeft de hele wereldbevolking een ervaring ingeprent die nooit meer vergeten zal worden. En bij iedereen is die ervaring omgezet in een emotie. We hebben nu nog steeds een oordeel over de gijzelnemers van toen, Al Qaeda, Bin Laden en wellicht zelfs mensen uit het Midden-Oosten in het algemeen…  

Ervaringen en emoties in je rugzak

Onbewuste en bewuste oordelen worden gevormd door ervaringen. Cultuur, omgeving, opvoeding, mensen die je ontmoet, gesprekken die je hebt, life-events, media. Die ervaringen worden omgezet in emoties. Bijvoorbeeld woede, jaloezie, wantrouwen of onzekerheid. We dragen ze onze hele verdere leven met ons mee, altijd en overal. 

Het is goed dat we ervaringen en emoties gebruiken voor onze oordelen. Het heeft een overlevingsfunctie. In de oertijd werd er gerend als men ook maar dacht een leeuw in de bosjes te zien, daar ging geen intensief denkproces aan vooraf.

35.000 beslissingen op 1 dag

We nemen alleen wel hele snelle afslagen op basis van onze angsten en emoties. Misschien nu nog wel snellere afslagen dan voorheen. We maken 35,000 beslissingen op een dag, onbewust danwel bewust. Op basis van een onderzoek van Antonio Damasio blijkt dat we de meeste beslissingen nemen op basis van onze emoties, welke dan ook, ongeacht of dit nu wel of niet tot de beste beslissingen leidt. 

Ik zal nooit vergeten dat ik een presentatie gaf voor het management team van het bedrijf waar ik werkte. Ik had mijn plan helemaal uitgewerkt, alle feiten, pro’s en con’s op een rij gezet. Zo voorbereid was ik nog nooit geweest! Ik vond het belangrijk dat er voor mijn plan zou worden besloten. Ik presenteerde mijn plan en de beslisser in de kamer gaf aan toch een andere kant op te willen. ‘Hè? Hoe kan dit nu, alle feiten wijzen toch de kant op die ik wilde gaan?’, vroeg ik mij af.

Destijds kon ik het niet verkroppen, totaal gedesillusioneerd verliet ik de vergaderkamer en nam het zelfs persoonlijk op. 

Nu besef ik mij dat de beslisser op dat moment blijkbaar een bepaalde emotie voelde ten opzichte van het plan, en dit kon van alles zijn. Bijvoorbeeld stress op basis van voorgaande beslissingen die genomen zijn en die wellicht niet een positieve impact hebben gehad op het project, of onzekerheid door verhalen die ze had gehoord van collega’s. Maar ook, wellicht heeft ze vanochtend in de file gestaan en is ze nog steeds gefrustreerd over haar steeds langer-wordende reistijd. Of wellicht bevond ik mij in haar ‘allergie-zone’ door mijn gedrevenheid en perfectionisme? Er zijn oneindig veel situaties te bedenken waar zij die emotie / ervaring heeft kunnen opdoen op basis waarvan zij ‘Nee’ zei tegen mijn plan. 

Gut-feeling in een go go go cultuur

Aangezien we zoveel beslissingen op een dag nemen en we ook nog in een “go, go, go” cultuur leven, nemen we de tijd niet meer om risico-analyses te maken. We varen vooral op onze ervaringen, intuitie, emotie. We geven onze mond een douw want onze intuïtie zegt; ‘ik wil en moet mijn punt maken’. Doordat we onze intuïtie meer zijn gaan gebruiken zijn we individualistischer gaan denken, beslissen en handelen. Er is geen tijd om afwegingen te maken waarbij we alle partijen en meningen in overweging nemen. Go, go, go, schreeuwt de maatschappij. En dat is nu precies waarom we nu zoveel oordelen. We gebruiken de angsten en emoties als geweer en de oordelen als munitie. 

Red flags en angsten

De verschrikkelijke gebeurtenissen op 9/11 in 2001 staan in het geheugen gegrift van de hele wereldbevolking. Daarom zijn we allemaal, inclusief de douane en beveilingsbeambtes, even net wat meer alert als we een jonge man met het uiterlijk van iemand uit het Midden-Oosten zien boarden in ons vliegtuig. De angst overwint ons rationeel denken op zo’n moment. Never Forget, Never Again. Op basis van een simpele kansberekening zal deze man totaal geen kwade bedoelingen hebben en gewoon terugvliegen van een zakenreis of vakantie (de kans dat je een ongeluk krijgt is 1 op 31, de kans dat je getroffen wordt door een terroristische aanslag is 1 op 45.000). We weten dat echt wel, maar toch hebben we dat stemmetje in ons hoofd; ‘Red Flag’. 

Bewust worden van je eigen oordeel

Het is dus ook niet gek, we moeten sneller schakelen, hebben geen tijd om rationeel na te denken en dus gaan we over op onze ‘gut-feeling’. Maar het is zo jammer dat onze ‘gut-feelings’ vaak blijven steken op negatieve ervaringen en we dan dus naar de emotie-stand schakelen. Daardoor laten we ons soms op een ietwat ongecontroleerde manier uit over mensen met een ander accent, ander uiterlijk dan wijzelf of zelfs iemand die net in de wijk naast de onze woont. 

We blijven liever in de comfort-zone en laten onze emoties zegevieren.

Wie gaat de uitdaging met mij aan om tenminste 5 van de 35,000 beslissingen op een dag te nemen op basis van ratio? Hoe ik dat ga doen? Ik ga even de tijd nemen om bewust te worden van de situatie en de beslissing die ik ga nemen in plaats van de ervaring direct in mijn rugzak te proppen.