Iedereen kan een changemaker zijn!

‘Ik heb mijn kans gegrepen om een change maker te zijn. Een woord dat ik graag gebruik. Het is niet alleen weggelegd voor genieën of helden of bijzonder unieke mensen. Nee, iedereen kan een change maker zijn. Zelfs iemand als ik, die in een vereniging, een organisatie werkt.‘

Ontmoet Carola Carazzone. Mensenrechtenadvocaat. Secretaris-generaal van Assifero, de Italiaanse vereniging van filantropen. Jarenlang werkte ze over de hele wereld voor mensenrechten en gender gelijkheid, waarbij ze als vrouw in haar eigen Italiaanse context ook zelf de nodige obstakels moest overwinnen. Als vertegenwoordiger van Italiaanse mensenrechtenorganisaties was ze de eerste vrouw op die post. En nu is ze de eerste vrouw aan het hoofd van de organisatie die de geldschieters bij elkaar brengt. Een uitdagende rol in een wereld die nog vooral uit mannelijke bankiers en zakenmensen bestaat.

Een vrouw met een missie

Carola is bovenal een vrouw met een missie, die zij met charme en vasthoudendheid uitdraagt. Haar motto: Filantropie is te belangrijk om in liefdadigheid te blijven hangen. In ouderwetse manieren van werken en het bestrijden van symptomen. De kracht van mensen om zelf verandering tot stand te brengen, daar moet het over gaan. En niet zomaar verandering: het hele systeem moet anders, gelijker, duurzamer, vreedzamer.

In deze idealen vonden we elkaar, nu bijna twee jaar geleden, toen Carola zo vriendelijk was mij een stoomcursus Italiaanse filantropie te geven. Sindsdien spreken we elkaar regelmatig en delen artikelen over verandering van onderop, het belang van reflectie en het bestrijden van onrecht, van seksisme tot klimaatverandering. Zij is als geen ander op de hoogte van de sociale uitdagingen van het land én kent de mensen die zich ervoor inzetten hier iets aan te doen, van Piëmont (waar zij woont) tot Sicilië. Dus toen Covid Italië op volle kracht raakte en ik zocht naar manieren om iets te doen, belde ik Carola. En nu, tijdens de tweede golf en met een nieuw jaar op komst, een jaar waarvan we allemaal hopen dat alles anders zal zijn, bel ik haar weer. Omdat we allemaal wel wat inspiratie kunnen gebruiken, ben ik benieuwd welke initiatieven en mensen haar het afgelopen jaar hoop gaven.

Covid als versneller voor verandering

We beginnen bij hoe ze het afgelopen jaar heeft ervaren. ‘Ik zal eerlijk zijn. Het was een heftig jaar. We leden allemaal verliezen, voelden angst, onzekerheid. Het enige dat we konden doen was zekerheid zoeken in onszelf, in de waarden die we uitdragen. In maart en april maakten we iets mee dat onverwachts en overweldigend was.’

‘De respons was enorm; er werd 785 miljoen euro opgehaald. Het meeste daarvan ging naar de gezondheidszorg en naar het noorden van het land. Natuurlijk was de situatie daar extreem, maar deze pandemie is veel meer dan een gezondheidscrisis. Het is een systeemcrisis. In het Zuiden van Italië waren er belangrijke sociaaleconomische initiatieven, maar onvoldoende financiering. Dus hebben we de filantropische sector opgeroepen beter naar maatschappelijke organisaties te luisteren en flexibeler te zijn met donaties.

Op deze manier kunnen initiatiefnemers en gemeenschappen zelf bepalen waar ze het geld aan uitgeven en hun organisaties versterken. Een verandering die hard nodig is in deze complexe tijden. Juist door vertrouwen te geven – iets wat helaas vaak ontbreekt in de Italiaanse samenleving – kan meer impact worden gemaakt. Covid gaf ons een opening om deze verandering te versnellen.’

Inspirators denken buiten bestaande kaders

‘Het meest inspirerende was – en is – de enorme verandering die mensen teweeg kunnen brengen. Vanuit een situatie van ontbering, met zoveel obstakels, staan mensen op. Mensen met visie, die buiten de bestaande kaders denken. En die de bureaucratie en het hardnekkige idee dat van alles onmogelijk is, overwinnen.’

Carola’s stem leeft op. ‘Florinda Saieva is zo iemand. Zij woont in Favara, een enigszins lelijk stadje op Sicilië. De regio is fantastisch, heeft veel historie, maar maffia en corruptie maken het leven er niet makkelijk. Deze vrouw startte jaren geleden een beweging om het historische centrum tot een openlucht museum om te toveren: Farm Cultural Park. Haar missie is schoonheid en creativiteit te brengen, iets dat zeker ook in deze tijden hard nodig. Het was goed om te zien dat dit werk door kon gaan tijdens de lockdown.’

Het proces is even belangrijk als het resultaat

‘Een ander voorbeeld op Sicilië is Viviana Rizzuto, een ingenieur die na jaren werk in het bedrijfsleven besloot terug te komen en wat terug te geven aan haar stadje, Sciacca. Met visie en een goed uitgedacht proces om mensen te betrekken wist ze dit jaar de historische tradities en ambachten van het stadje, zoals rode garnalen, koraal en maskers uit de Griekse tijd, nieuw leven in te blazen. Een coöperatief en eigen verhaal op basis van de vijf zintuigen: geur, smaak, horen, voelen en zien. Hoop en zelfvertrouwen maakte dat meer jongeren bleven en de  gemeenschap weer dichter bij elkaar kwam. Ze laat zien dat het proces net zo belangrijk is als het resultaat.’

En om ook een man in het rijtje te hebben noemt ze Gaetano Giunta in Messina, ook niet een van Sicilië’s mooiste steden. Ooit wel, toen het nog een toeristisch oord was met mediterrane cruises uit het Noorden. Maar na de aardbeving van 1908 was er weinig van historisch Messina over. ‘Gaetano’s stichting werkt samen met de gemeenschap aan economische alternatieven. Zonnepanelen zodat mensen schone energie hebben. Sociale ondernemingen. De kracht zit hem in een visie op het systeem, waarin tegelijk klimaat verandering, milieu, economische activiteiten en burgerschap aan bod komen. Tijdens de lockdowns heeft hij ervoor gezorgd dat kleine ondernemers, veelal familiebedrijfjes, overeind bleven: de pasticceria, de gelateria. Met ‘capaciteitsgeld’ zorgde hij dat zij konden investeren in hun bedrijf op een duurzame manier.’

Veerkracht in 2021

Wat inspireert haar zo in deze mensen? ‘Ze zijn gedreven, bescheiden, dapper, luisteren echt naar hun gemeenschap, doen alles heel participatief. In Italië is het – mede door het enorme culturele erfgoed – niet altijd makkelijk om ‘out of the box’ te denken. Messina, Favara en Sciacca zijn steden met enorme uitdagingen. Deze mensen hebben lef en visie op wat het is dat je uniek maakt, op wat je als stad of gemeenschap wél hebt. En brengen zo de gemeenschap bij elkaar. Dat getuigt van enorme veerkracht.’

En wat is haar wens voor het nieuwe jaar?

‘Voor 2021 hoop ik dat deze situatie nog meer bereidheid brengt om dingen te veranderen, om zelf changemaker te zijn. Ik hoop ook dat we geleerd hebben meer empathie te hebben. Dat 2020 ons liet zien hoe verbonden we zijn en welke waarden we belangrijk vinden in ons leven, in hoe we succes definiëren. De wereld, zoals zij nu is, is niet duurzaam. We moeten niet net doen als in 2008, gewoon weer terug naar business as usual.

Onze relatie met de natuur is stuk. We hebben nieuwe manieren nodig om onszelf tot de natuur te verhouden, tot onszelf, tot onze gemeenschappen en de rest van de wereld. Dat vereist andere vaardigheden. Onderwijs dat niet alleen op kennis is gefocust – zoals nu in Italië – maar kinderen leert om kansen te grijpen. We hebben nog tien jaar om klimaatverandering aan te pakken, dat moeten we serieus nemen en samen doen. We kunnen allemaal changemaker zijn.’