Acceptatie van vrouwenkracht in Turkije

Voor een foto-expositie die door de Rotary Club Istanbul opgezet is in het kader van Internationale Vrouwendag, gaat Bianca op zoek naar bijzondere vrouwen. Sterke vrouwen. Bianca heeft zelf jaren in de gezondheidszorg gewerkt vanuit verschillende functies en is vanuit die discipline dan ook nieuwsgierig naar vrouwen die in de Turkse maatschappij moeten leren leven met een ziekte of handicap. In deel 1 vertelde ze al over haar zoektocht naar modellen en zagen we een aantal prachtige vrouwen die voor Bianca’s lens hun verhaal deelden. In dit artikel schets ze eerst kort de historische achtergrond waarin de geportretteerde vrouwen Sandra, Desiree en Ayten zich moeten bewegen.

Sinds de oprichting van de Turkse Republiek in de jaren twintig hebben vrouwen in de Turkse samenleving bij wet dezelfde status als mannen. En hoewel Turkije destijds op enkele vlakken vooruitstrevend was, met onder andere een vrouwelijke regeringsleider, kon zelfs Atatürks vooruitstrevende gedachtengoed niet in één keer ieders denken veranderen. Het huidige Turkije kent nog altijd een tweestrijd tussen de in Turkije gebruikte term ‘witte turken’ die progressief en seculier zijn en de ‘zwarte turken’ die veelal conservatief en islamitisch zijn; een tweedeling die ook gevolgen heeft voor de positie van de vrouw in de maatschappij.

Een tweedeling is er ook in de gezondheidszorg. Turkije heeft een publiek-, en privaat zorgsysteem, beide strikt van elkaar gescheiden. Hoewel er de afgelopen jaren op het gebied van de publieke zorg veel positieve veranderingen zijn doorgevoerd, zoals een voor iedereen beschikbare publieke basisverzekering en familie-artsen per regio (voor vaccinaties en moeder- en kindzorg), is het verschil in kwaliteit van zorg tussen publiek en privaat nog altijd zichtbaar. De Voorzitster van de Borstkankervereniging in Istanbul legt mij uit dat er een directe relatie is tussen de financiële positie van de patiënt en de uitkomst van zorg. Door een gebrek aan informatie en preventieve screening, worden klachten vaak pas laat gesignaleerd. Er zijn lange wachttijden en sommige behandelingen, zoals een borst-reconstructie of mentale begeleiding, zijn niet vanzelfsprekend.

Het vinden van modellen voor deze fotoserie blijkt niet eenvoudig. In hoeverre willen deze vrouwen zichzelf laten zien? Mogen ze ook wel zichtbaar zijn in de maatschappij? Het zijn enorm sterke vrouwen die naast de ziekte of handicap, veelal dankzij hun innerlijke kracht ook weten te dealen met alle tegenslagen, schuldgevoelens en de eenzaamheid die op hun pad komt.

Sandra. 51. ‘Ik hoef me nergens voor te schamen’

Op 40-jarige leeftijd werd bij haar de ziekte van Parkinson vastgesteld; tremoren, moeite met lopen en traag denken zijn voor haar bekende symptomen. Ze is lerares Engels aan de Bahçeşehir Universiteit.

Ik ontmoet Sandra in een koffiezaak op het Taksimplein. Echt een dame. Ze is zeer stijlvol gekleed en erg zachtaardig. In een klein uurtje vat ze haar leven samen waarin ze met ziekten geconfronteerd is. In 2003 wordt ze behandeld voor borstkanker op de leeftijd van 35, waardoor ze overigens zo geïnspireerd raakt dat ze zelf haar ergotherapie diplomate behaalt. Enkele jaren later wordt ze geconfronteerd met de ziekte van Parkinson. Ze neemt haar leven in eigen hand en emigreert alleen van Engeland. Zoals ze zelf zegt: ‘Ik had geen normale jeugd en dit is de eerste keer dat ik echt iets voor mijzelf doe. Nu, op deze leeftijd, ben ik positiever dan ooit ook al zijn er veel praktische uitdagingen. Zo zijn mijn gebruikelijke medicijnen niet in Turkije te krijgen en weet mijn huidige partner van mijn borstkanker en Parkinson, maar praat hij er nooit over’.

Desiree. 49. ‘Deze borsten zijn niet meer van mij’

Dankzij een preventieve mammografie werd ze 4 jaar geleden gediagnosticeerd en behandeld voor borstkanker. Op dit moment krijgt ze hormoontherapie die gepaard gaat met heftige bijwerkingen zoals geheugenverlies, ernstige duizeligheid en gebrek aan energie. Desiree geeft muziekles op een internationale school in Istanbul.

Desiree nodigt mij uit om kennis te maken in een van de luxe shopping malls die Istanbul rijk is. Ik tref haar in een Italiaans restaurant waar zij samen met haar dochter en moeder geniet van het weekend. Desiree is heel openhartig en haar dochter en moeder luisteren. ‘Ik ben gelukkig, maar het is niet eenvoudig. Wat zeg ik als straks de behandeling klaar is, heb ik kanker of had ik kanker? Ik ben niet bang maar hopelijk kan ik aan wat er op mijn pad gaat komen.’ Gedurende de fotoshoot denkt Desiree creatief mee en kan ik een prachtige foto maken waarbij litteken en borsten volledig zichtbaar zijn. En hoewel zij volledig kiest voor publicatie van die foto, laat zij enkele dagen weten dat haar man en dochter voor die foto geen toestemming geven.

Ayten. 45. ‘Ik dacht dat ik dood zou gaan, maar ik kwam weer tot leven’

In 2011 verloor ze haar rechterbeen door een bomaanslag in Etiler. Terwijl ze in haar auto naar haar werk reed, ontplofte de bom precies op het moment dat ze langskwam. In Duitsland kreeg ze haar beenprothese. Ze accepteerde haar handicap en beschouwt haar lichaam als normaal.

Nadat wij hebben kennisgemaakt via onze wederzijdse kennis Delizia, nodigt Ayten mij uit om een ochtend mee te gaan tijdens haar dagelijkse bezoek aan het fitnesscentrum. Ze haalt mij met haar aangepaste auto op bij de metro. Als wij aankomen bij het fitnesscentrum realiseer ik mij dat Ayten niet alleen deze stadwijk kent, de stadwijk kent haar ook! Ze is overduidelijk een bekend gezicht voor velen, die haar enthousiast groeten. In groot contrast staat haar reactie op mijn vraag hoe anderen reageren op haar handicap: ‘Mensen kijken niet weg, maar bekijken mij met grote ogen waardoor ik me erg ongemakkelijk voel: alsof ik geen normaal lichaam heb. Naar een blond jongetje wordt in Istanbul gekeken vanuit pure nieuwsgierigheid, maar naar een gehandicapte wordt gekeken vanuit een vooroordeel. Dit is waarom je in Turkije als gehandicapte liever thuisblijft en, …. waar je ook wordt geacht te blijven’.

Wat een veerkracht en moed hebben deze vrouwen. Zou ook ik deze kracht hebben als ik het in de toekomst ooit nodig heb? Ik hoop het … Acceptatie, daar draait het in de kern om. Het accepteren van jezelf, je situatie, je kwetsbaarheid en onvolkomenheden. Dan volgt de kracht vanzelf.

­