Kirsten traint zorgverleners: “Ik dacht, we kunnen dit toch niet negeren?”

In samenwerking met oprichters Annemarie en Femke van Team C, zijn de Wereldwijven een campagne gestart: Elke vrouw veilig. Regelmatig belichten zij een andere invalshoek, van mensen die persoonlijk of professioneel te maken hebben met (ex-)partnergeweld, om het zo complexe taboe van intiem partnergeweld beter in kaart te brengen. Onlangs spraken Annemarie en Femke met inhoudsdeskundige Kirsten Regtop, die trainingen over (ex-)partnergeweld geeft aan zorgverleners. 

Enkele weken geleden publiceerden we een interview over huiselijk en intiem partnergeweld met promovenda Nicole van Gelder (Radboud UMC). “Ga ook maar eens met Kirsten praten”, zegt ze na afloop. Zo gezegd, zo gedaan. Het vergt even wat planning om alle tijdszones – Taipei, Apeldoorn en Houston – op elkaar af te stemmen, maar uiteindelijk zitten we dan alledrie in dezelfde Zoomsessie. 

Eerst maar even de basis. Hoe is intiem partnergeweld op je pad gekomen? 

“Ik ben opgeleid als maatschappelijk werkster. Bij mijn eerste baan kreeg ik een heftig dossier op mijn bureau, over een zoon die geweld tegen zijn moeder gebruikte. Op dat moment wist ik me daar echt geen raad mee. Ik vroeg het mijn collega’s. Eén collega schoot op afstand te hulp, veel anderen gaven aan ‘dat soort casussen’ niet te willen doen . Ze zeiden: “Dat soort situaties zijn hopeloos.” Ik dacht, we kunnen dit toch niet negeren? Toen ben ik zelf op zoek gegaan naar meer kennis over hulp bij huiselijk geweld.” 

Ho, wacht…dus je bent maatschappelijk werkster, krijgt te maken met huiselijk geweld en niemand weet wat er moet gebeuren? Hoe is dat mogelijk? Leer je dat niet in de opleiding? 

“Eh nee, dat leer je dus niet op de opleiding. Het kwam summier aan bod, als onderdeel van een keuzevak. Meer was het niet. Let wel: we praten hier over 2008. De tijdsgeest was toen echt anders. Voor 2000 was er überhaupt geen maatschappelijke of politieke aandacht voor dit onderwerp. Huiselijk geweld – zeker intiem partnergeweld – werd gezien als een privézaak, iets wat zich achter de voordeur afspeelt en waar we ons vooral niet mee moeten bemoeien. Sinds 2000 staat (ex-)partnergeweld op de agenda van politie en justitie. In 2007 werd de ‘pedagogische tik’ afgeschaft: tot die tijd was het gewoon legaal om kinderen te slaan. En pas in 2013 is een wet ingevoerd (Meldcode) om professionals sneller in te laten grijpen, als ze huiselijk geweld vermoeden. “

“Toch wordt intiem partnergeweld ook nu nog vaak gezien als iets wat partners uiteindelijk zelf – in goed onderling overleg – moeten oplossen. Terwijl dat bij partnergeweld niet goed kan omdat er een ongezonde machtsverhouding is. Dankzij onder andere politieke lobby, educatie en inspanningen van mensen als (ex) PvDA- Kamerlid Kirsten van den Hul en Nevin Ozotuk (GroenLinks) is dat aan het veranderen, maar we zijn er nog lang niet.”

Wat ben jij zelf gaan doen, toen je als maatschappelijk werkster met huiselijk geweld te maken kreeg? 

“Het onderwerp is heel complex. Geweld is vaak geen incident, maar de uitkomst van destructieve gedragspatronen, die zich over een langere periode hebben gevormd. Ik had heel veel vragen en geen antwoorden. Ik ben toen alles gaan lezen en kijken wat ik kon: artikelen, onderzoeksrapporten, wetgeving, etc. Wat ik leerde, deel ik op mijn website: inmiddels staan er ruim 200 blogs op. Daarnaast heb ik trainingen ontwikkeld en een TedX talk gegeven. Daar ligt meteen ook een sleutel voor de oplossing. Hoe meer mensen zich bewust zijn van de signalen en gedragspatronen – en daar ook openlijk over kunnen praten – hoe beter we in staat zijn om op tijd in te grijpen.”

Kun je die relationele gedragspatronen beschrijven? Wat zijn de red flags? 

“Hoewel intiem partnergeweld zich op verschillende manieren manifesteert, kun je er meestal wel duidelijke patronen in herkennen. Daar is veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.”

“In de literatuur worden drie relationele fasen onderscheiden die vloeiend in elkaar overgaan en ook circulair kunnen zijn. Het maakt daarbij niet uit of het over fysiek, psychologisch, emotioneel, seksueel of financieel geweld gaat. In de eerste fase is de dader heel attent. Hij plaatst het slachtoffer op een voetstuk en overlaadt haar met complimenten en cadeaus. In de tweede fase slaat het om: complimenten worden eisen. Dat gaat steeds verder. Het slachtoffer raakt ook steeds meer in de war. Ze ervaart veel stress en gaat steeds meer aan zichzelf twijfelen. In de derde fase is echt sprake van geweld.  Dat blijft escaleren, steeds een stapje verder. Het slachtoffer verliest zichzelf of raakt steeds meer gefrustreerd. Soms gebruikt ze zelf geweld. Aan de oppervlakte lijkt het dan alsof zij ook dader is, maar als je verder kijkt zie je dat haar ‘geweldsuitbarsting’ eigenlijk een daad van zelfverdediging was. Dat ze daarvoor al zo lang gek gemaakt is, dat ze op een gegeven moment gewoon knapt.”

Tot slot, heb je een advies voor mensen die intiem partnergeweld vermoeden maar niet weten wat ze moeten doen? 

“Het is belangrijk dat het taboe eraf gaat. Blijven praten, blijven delen. Zorg dat je bij de feiten blijft en dat je de signalen herkent. Als het dan eenmaal zo ver is, is het vooral belangrijk dat je er voor zorgt dat het slachtoffer zich gehoord en geloofd voelt. Geen adviezen, geen oordeel. Ik kan me voorstellen dat dit zeker ook in de expatwereld belangrijk is, omdat vrouwen daar misschien nog meer geïsoleerd zitten dan in Nederland. Het is dan belangrijk dat er een perspectief geschetst en georganiseerd wordt. Als de vulkaan barst, moet de lava ergens heen.” 

Wat kun wij doen om huiselijk en/ of intiem partnergeweld sneller te stoppen? In deze TedX Talk legt Kirsten het uit. Meer informatie over haar werk, trainingen en blog vind je op haar website en via Fabriek69.

Elke vrouw veilig

Geweld is wereldwijd het grootste maatschappelijke probleem van vrouwen. Veel vrouwen hebben er dagelijks mee te maken. Direct of indirect. Laten we met elkaar de uitdaging aangaan om de wereld een beetje beter te maken en een plek te zijn waar elke vrouw veilig is en zich veilig voelt. 

Elke vrouw veilig! Bij De Wereldwijven zullen we wekelijks verslag doen over dit onderwerp vanuit verschillende perspectieven. Heb jij een vraag, expertise, idee voor een lokale actie, handig contact of een verhaal dat je met ons wil delen? Neem dan contact op via redactie@dewereldwijven.com. Alle informatie wordt strikt vertrouwelijk behandeld.

Foto artikel: Gonda Meurs