‘Female Genital Mutilation’ en de Maasai: zal de praktijk verdwijnen?

Tanzania staat bekend om haar prachtige natuur en grote hoeveelheden wilde dieren. Daarnaast zijn de Maasai wereldwijd bekend. Hun tradities en culturele gebruiken zijn uniek en veel mensen willen graag tijdens hun verblijf in Tanzania een bezoek brengen aan deze bijzondere stam. Ik wil toeristen graag vragen daar toch goed over na te denken. 

In Tanzania is één op de tien vrouwen besneden en traditionele culturen zoals de Maasai dragen substantieel bij aan dit percentage. Zeker 80% van alle Maasai meisjes in het Noorden van Tanzania heeft een vorm van Female Genital Mutilation ondergaan tussen haar 12de en 16de jaar.

Maasai-vrouw is ‘slechts’ bezit

Female Genital mutilation (FGM) blijft een groot probleem in deze bevolkingsgroep. De Maasai cultuur is een masculine waar de mannen het voor het zeggen hebben en geweld tegen vrouwen veel voorkomt. Bovendien is polygamie de norm. De Maasai vrouw heeft geen rechten. Haar kinderen behoren tot haar man, net als het vee en haar huis. Als haar man overlijdt gaan alle bezittingen inclusief de kinderen naar de familie van de man. Mocht zij hertrouwen, wat zelden gebeurt, dan behoren ook kinderen uit dit volgende huwelijk tot de familie van de eerste echtgenoot. En om de seksuele lusten van een vrouw te bedwingen worden alle meisjes tussen de 12 en 16 jaar besneden. Daarna worden ze uitgehuwelijkt. 

Al sinds het begin van de vorige eeuw proberen leiders van Tanzania de praktijken van FGM uit te bannen. Uit documentatie blijkt dat in 1905 de koloniale overheersers deze traditie al beschreven en zich verbaasden over dit gebruik. “it is extraordinary that a custom which must be disastrous for the physical well being of the race, (..) should be tolerated“.[1]

Female Genital Mutilation als middel van verzet

Vanaf 1945 probeerden de Engelsen in hun Oost Afrikaanse koloniën vrouwen- en meisjesbesnijdenis te verbieden. In Soedan bijvoorbeeld werden meisjes en hun ouders die de praktijk voortzetten berecht en schuldig bevonden. Ze kregen hoge boetes en gevangenis straffen, maar het effect was tegengesteld. FGM werd gezien als een verzet tegen de kolonisator en de praktijk nam juist toe door het verbod. Na de onafhankelijkheid van Tanzania, bleek het toch voor de eerste president van Tanzania, Julius Nyere, ook niet mogelijk om FGM te stoppen. De Maasai bevolking voelde zich ongezien in het vrije Tanzania en verzette zich tegen het ontwikkelingsbeleid van president Nyerere en hield nog steviger vast aan hun tradities. 

In de jaren ’80 en ’90 kwamen internationale ontwikkelingsorgansaties met de boodschap deze pijnlijke en onnodige verminking van meisjes te stoppen. De Tanzaniaanse overheid steunde hen daarin en nam in 1998 wetgeving aan waarin FGM als misdrijf werd gezien. Helaas bleek ook deze aanpak niet te werken. Hoe sterker het verzet van buitenstaanders tegen FGM hoe volhardender de Maasai zich hier aan vasthielden.

Weerstand tegen Female Genital Mutialtion vanuit lokale gemeenschap

In de laatste twintig jaar is de aanpak verschoven van wetgeving en criminaliteit naar gezondheid. Programma’s tegen FGM richten zich op de medische gevolgen van de besnijdenis voor het meisje en geven alternatieve rituelen om de overgang van meisje naar vrouw te markeren. 

In 2021 presenteerde Tanzania de National Strategy to Eliminate Female Genital Mutilation.[2] Net als in de internationale gemeenschap, is de doelstelling in Tanzania dat FGM in het jaar 2030 is uitgebannen. Hierbij leunt de overheid sterk op mensen als Chief Girihuida Gegasa Shulumbu.[3] Deze lokale Maasai leider is fervent tegenstander van FGM en heeft vanuit zijn positie grote invloed op de mensen in zijn regio: “Ik werk met andere mannen om te pleiten voor alternatieve rituelen waarbij geen FGM voorkomt. In de laatste drie jaar hebben 96 traditionele leiders het gebruik van FGM verboden.”

Shulumbu kijkt verder dan alleen zijn eigen gemeenschap en vindt dat “FGM de ontwikkeling van onze eigen gemeenschap maar ook de ontwikkeling van Tanzania als geheel tegenwerkt.”[4] Zijn woorden bieden hoop. Er zijn meer leiders als Shulumbu nodig om de doelstelling te behalen. 

Toerisme kan helpen Female Genital Mutilation tegen te gaan

Het informeren van toeristen die deze stam willen bezoeken over de omgang van Maasai met meisjes en vrouwen zou dit proces eveneens kunnen versnellen. Toeristen en touroperators kunnen aangeven geen Maasai te zullen bezoeken waar de wet overtreden wordt en FGM nog steeds gangbaar is, terwijl de overheid, de VN en andere Maasai leiders zich hiertegen hebben uitgesproken. Dat signaal zal niet onbesproken blijven. 

Als iedereen z’n steentje bijdraagt moet het haalbaar zijn dat in 2030 geen meisjes meer besneden worden. 

Lees ook het bemoedigende verhaal van de Maasai vrouw Rosemary die zich inzet tegen meisjesbesnijdenis binnen haar gemeenschap.

Zero Tolerance – Vrouwelijke Genitale Verminking: Help je ons geld inzamelen voor FSAN?

Deze campagne willen we heel graag aangrijpen om één organisatie in het bijzonder te steunen: FSAN (Federatie Somalische Associaties Nederland). In de jaren negentig opgericht door Zahra Naleie, zelf besneden en gevlucht naar Nederland vanuit Somalië. In Nederland zag ze dat er nauwelijks tot niets bekend was over VGV en binnen (Somalische) immigranten gemeenschappen het onderwerp taboe was. Die patronen heeft ze met FSAN doorbroken. Zahra zag de dringende noodzaak om VGV bespreekbaar te maken in de politiek, de gezondheidszorg en het onderwijs in Nederland. Meer weten over de werkwijze van FSAN?

De afgelopen twintig jaar zijn heel veel stappen gemaakt, maar we zijn er nog niet. Besneden vrouwen krijgen vaak niet de juiste hulp en meisjes lopen het risico besneden te worden. Help jij? Je kunt doneren via gironummer NL50INGB0000001545 ten name van FSAN en ovv ‘donatie de Wereldwijven’.

Bronnen in dit artikel: