Wereldwijf Helga: “Mijn oma is echt een wereldwijf!”

Bijna 100 jaar geleden kwam mijn oma naar Nederland, Amsterdam. In een periode met veel onrust en economische tegenspoed. Ze kwam uit een klein plaatsje in Zuid Duitsland (hooguit 1000 inwoners) waar ze als dochter van een boer, na haar lagere school moest meewerken op de boerderij en later als dienstmeisje in betrekking ging bij een herenboer in een naastgelegen dorp. Het geld dat ze verdiende, moest ze thuis afgeven zodat haar jongere broers konden studeren.

Mijn oma was graag advocaat geworden, maar dat ging niet omdat ze moest werken. 

Oma was een jonge alleenstaande moeder

Op 27 jarige leeftijd raakte ze ongewenst zwanger en beviel ze van een zoon. In eerste instantie bleef ze nog bij de familie met haar kind, mijn oom. Desalniettemin wilde ze weg uit het dorp (wat goed voor te stellen was voor een alleenstaande moeder met een buitenechtelijk kind) en ging op avontuur naar de grote stad. Ze vond een baan als schoonmaakster in een ziekenhuis in Mainz en voor haar zoon had ze een pleeggezin gevonden. 

Mijn opa, die op de Rijn voer, leerde ze kennen tijdens een carnavalsfeest. Ze raakte zwanger, trouwde met mijn opa in Mainz en daar is ook mijn moeder geboren. Niet veel later verhuisden ze naar Amsterdam maar bleven daar niet lang. Oma en opa gingen weer terug naar Duitsland, haar geboortedorp om te zorgen voor haar ouders. Ze had namelijk als enige dochter de plicht om voor haar zieke ouders te zorgen.

Oorlogsjaren – vast in Duitsland

De oorlog brak uit, haar ouders kwamen te overlijden en ze konden niet terug naar Nederland. Pas na de oorlog keerden mijn oma en opa weer terug naar Nederland, min of meer gedwongen ook omdat ze anders stateloos zouden worden. Met weinig spullen kwamen ze aan in Amsterdam en moesten op zoek naar woonruimte. Iets wat niet makkelijk was direct na de oorlog. Alhoewel de moeder van mijn opa geen grote woning had, bood zij mijn grootouders en moeder een onderdak aan.  

Gelukkig vonden mijn grootouders vrij snel een woningruimte in dezelfde straat. Ondertussen had mijn moeder de middelbare schoolleeftijd bereikt en ging naar de ULO. Mijn oma werkte in de huishouding en van dat geld kon ze de Nederlandse taallessen voor mijn moeder betalen. Dat mijn moeder de Nederlandse taal goed onder de knie zou krijgen, was belangrijk omdat mijn oma graag wilde dat mijn moeder goed integreerde in de Nederlandse samenleving en meer kansen zou krijgen dan zijzelf had gehad.   

Niet klagen maar doorgaan

Ik leerde mijn oma kennen als een lieve vrouw waar ik graag verbleef tijdens de vakanties omdat bij haar altijd net iets meer kon dan bij mijn eigen ouders. Ze had veel humor en levenslust en je hoorde haar nooit klagen. Ze sprak er nauwelijks over dat haar leven niet altijd even soepel was verlopen en richtte zich liever op de toekomst. Regelmatig logeerde ze bij ons en dan kaarten we ’s avonds of maakten muziek. Gezelligheid, daar ging mijn oma ging voor.

Op 85 jarige leeftijd kreeg ze haar eerste hersenbloeding maar ze pakte snel de draad weer op. Alleen haar spraak kreeg ze niet meer terug (afasie). Uiteindelijk is oma naar een bejaardenhuis gegaan waar ze nog met veel plezier aan allerlei activiteiten deelnam. Ze was actief in de handwerkclubs en vooral borduren, breien en haken kon ze als de beste. Toen ze 88 was, kreeg ze helaas een tweede hersenbloeding waaraan ze uiteindelijk is gestorven. 

Mijn oma? Een wereldwijf!

Ik denk vaak terug aan mijn oma. Wat had ik graag met haar gepraat over haar migratie naar Nederland. Hoe zij dat heeft ervaren. Helaas, dat kan niet, maar één ding is mij wel duidelijk: haar migratie was een stuk lastiger verlopen dan die van mij. Ik heb de mogelijkheid om contact te onderhouden door middel van whatsapp en sociale media en kan regelmatig naar Nederland vliegen om familie en vrienden te bezoeken. Mijn oma moest het doen met brieven en kaarten. Of, misschien één keer in de 5 of 6 jaar een lange treinreis!

Dus, waar heb ik het eigenlijk over als ik schrijf over mijn emigratie? Voor mij is mijn oma een wereldwijf!