Polyamorie: dé oplossing voor relatieproblemen?

We willen het tegenwoordig allebéí: veiligheid en geborgenheid, én spanning en sensatie. Maar waar die twee de eerste paar maanden (of jaren, als je geluk hebt) nog wel te combineren zijn, wordt het daarna toch lastig. En dan doelen we met name op dat tweede component: spanning en sensatie. De sleur doet z’n intrede, of het gevoel als broer en zus samen te leven. Het is de bron van veel relatieproblemen. 

Maar daar zeggen steeds meer koppels anno 2023 de oplossing voor te hebben gevonden: polyamorie, of – iets minder rigoureus – een open relatie. Zou het? Psycholoog op Afstand, een platform voor online therapie met gediplomeerde (gz-)psychologen, relatietherapeuten en seksuologen, geeft advies.

Is de mens gemaakt voor monogamie? Over maatschappelijke norm, welvaart & feminisme

Biologisch gezien lijkt de mens niet echt gemaakt te zijn voor monogamie, aldus hoogleraar biologie aan de Universiteit Utrecht Liesbeth Sterck. Op basis van onze biologische kenmerken, zoals onze geslachtsorganen, lichaamsgrootte en ‘paringsduur’ (aka hoe lang we ‘het’ doen) zit de mens “ergens tussen monogamie en polygamie in”.[1] Volgens Sterck zijn we net gibbonaapjes: die hebben ook monogame relaties, “maar gaan af en toe vreemd met de buren”.[2]

Dat monogamie toch de norm is, is volgens Sterck voornamelijk cultureel en maatschappelijk zo bepaald. Het is van oudsher toch de vader die de kost wint en het gezin onderhoudt – en dat is ook niet voor niks, want dat is eigenlijk het twintigste-eeuwse equivalent van de ingang van de grot beschermen tegen beren. Vrouw en kind hebben de man altijd nodig gehad om te kunnen overleven. Gehád, inderdaad, want daar is de afgelopen decennia langzaam maar zeker verandering in gekomen. “Er is één grote bedreiging voor de moderne monogamie: welvaart.”[3] En ehm, de feministische revolutie.

De gevolgen van de toegenomen welvaart en vrouwelijke zelfstandigheid zijn tweeledig: allereerst hebben steeds meer vrouwen voldoende middelen om hun kinderen alleen op voeden, waardoor ze niet meer afhankelijk zijn van een partner. Daarnaast kunnen zowel mannen als vrouwen door het internet – en alle sociale (dating)apps die daarbij horen – veel meer potentiële partners ontmoeten. Eén en één is twee: als je de middelen hebt om bij je partner weg te gaan, en je hebt ook nog eens in no time een leuke vervanger gevonden, dan wordt het wel heel lastig monogaam te blijven, toch?[4]

“Als partners financieel zelfstandiger zijn, wordt de kwaliteit van de relatie ook belangrijker.”[5] hoogleraar biologie Liesbeth Sterck

Problemen met monogamie anno 2023

Maar zo simpel is het allemaal niet, want monogamie zit diepgeworteld in de westerse cultuur. Dat bevestigen ook alle films, series, romans en liedjes over de liefde: die schetsen vaak een romantisch beeld van De Ware, waar we ons in het echte leven te veel aan spiegelen. En dat kan niet anders dan uitlopen op teleurstelling, aldus bekend filosoof Alain de Botton.[6] Ook filosofe en schrijfster Simone van Saarloos beaamt de tendens: “Je hele leven word je erop gewezen je wederhelft te vinden.”[7]

En dus vinden we het met z’n allen vreselijk vervelend als het niet lukt, dat monogaam zijn. Als we eigenlijk verlangen naar die spanning en sensatie, maar dat volgens onze normen en waarden niet bij een nieuwe (of tweede) partner mogen zoeken. We blijven de onhaalbare eis stellen dat onze partner ons in álle behoeften moet voorzien: we moeten met hem of haar kunnen lachen en huilen, ruziemaken en lol trappen, hij of zij moet onze beste vriend(in) en vertrouwenspersoon zijn, en het moet ook nog blijven spetteren tussen de lakens. 

Wanneer dat laatste niet (meer) lukt, verbinden we er nog allerlei conclusies aan ook. “Mijn partner houdt niet meer van me,” hoort psychotherapeut en seksuoloog Wilfried van Craen bijvoorbeeld vaak.[8] Maar zoals we allemaal diep vanbinnen heus wel weten “zijn liefde en passie twee verschillende dingen. En eeuwige passie met dezelfde partner is een mythe.”[9]

Is monogamie dan nog wel zo’n goed idee?

De definitie van de term ‘monogamie’ is al lang aan verandering onderhevig, trouwens. Vroeger betekende het nog ‘één partner voor het leven’. Tegenwoordig laten we de teugels al iets meer vieren en denken we bij monogamie eerder aan ‘één partner tegelijkertijd’.[10] Maar ook met die definitie wordt monogamie steeds minder vanzelfsprekend. 

Volgens een onderzoek van EenVandaag gelooft maar liefst 39 procent van de Nederlandse jongeren dat we eigenlijk niet gemaakt zijn voor monogamie. Sommige deelnemers noemen het “aangeleerd gedrag”.[11] Ook filosoof en schrijver Jan Drost herkent deze ontwikkeling (al is hij er geen voorstander van): “Monogamie wordt gezien als een culturele dwangbuis waar we vanaf moeten, omdat het preuts zou zijn, egoïstisch, bezitterig en niet meer van deze tijd.”[12]

Het valt niet te ontkennen dat het dwingende karakter van monogamie vaak voor relatieproblemen zorgt. Psycholoog op Afstand ziet uiteenlopende (seksuele) problemen voorbijkomen, bijvoorbeeld bij mensen die…

• …een aanzienlijk hoger of lager libido hebben dan hun partner
• …zich niet meer seksueel tot hun partner aangetrokken voelen
• …moeite hebben met het pornogebruik van hun partner
• …fantaseren over seks met anderen en zich daar schuldig over voelen
• …zijn vreemdgegaan of te maken hebben met de ontrouw van hun partner

Is polyamorie dan de oplossing?

Moeten we dan maar met Jan en Alleman het bed in duiken of intimiteit delen met meerdere partners? Daar blijven de meningen toch nogal over verdeeld. Alhoewel dus bijna 40 procent van de jongeren niet gelooft in monogamie, zegt maar 24 procent een open relatie te overwegen, en ziet slechts 13 procent polyamorie wel zitten. Even voor de duidelijkheid: bij een open relatie heb je een vaste, ‘primaire’ partner, maar mag je daarnaast wel met anderen vormen van (seksuele) intimiteit beleven. Bij polyamorie is sprake van meerdere relaties die naast elkaar bestaan.[13]

“De meeste mensen zijn jaloers aangelegd,” geeft De Botton terecht als reden voor deze cijfers.[14] Tuurlijk, een avontuurtje met een ander is aantrekkelijk, en volgens sommigen is een minnaar on the side ‘het beste antidepressivum’, maar daar staat tegenover dat we onze partner die vrijheid ook moeten gunnen. En dan kan onze jaloezie de stabiele basis van een relatie flink op losse schroeven zetten. 

Tenminste, dat dénken we. Want grappig genoeg blijkt uit hetzelfde onderzoek van EenVandaag dat 85 procent van de deelnemers met een polyamoreuze relatie de liefde juist helemaal niet gecompliceerd vindt. “Met één partner komen alle behoeften, wensen en verlangens op één persoon neer en zodra er iets niet helemaal ‘perfect’ is moet je je afvragen of diegene dan wel ‘de ware’ voor je is. Doodvermoeiend,” aldus een van hen.[15] Daar zit wat in.

Polyamorie: een stabiele basis alleen is niet voldoende

Veel stellen zijn toe aan een nieuwe relatievorm, maar welke? Daar helpt Psycholoog op Afstand bij. Want laten we duidelijk zijn: elke relatie is uniek. En elke polyamoreuze relatie ook. Polyamorie is ook niet voor iedereen. Over drie dingen zijn zowel de ervaringsdeskundigen als de psychologen van Psycholoog op Afstand het in elk geval eens: 

• Polyamorie vereist een sterke en stabiele relatie.
• Je moet het met de juiste intenties doen.
• Communication is key.

Is polyamorie de oplossing voor relatieproblemen? Ja en nee. Het is in elk geval geen goed idee om het maar bij een ander te zoeken in de hoop dat de problemen in je huidige relatie zich daarmee vanzelf oplossen. Polyamorie vereist twee partners die elkaar goed aanvullen, naar elkaar kunnen luisteren, elkaar respecteren en het beste voor én met elkaar willen. Dat is niet eenvoudig, in het begin, maar kan op termijn wel veel relatieproblemen voorkomen en verhelpen.

“In het begin hebben we een aantal moeilijke gesprekken gehad over hoe we de relatie inrichten. Maar juist door die gesprekken voelen we ons nu volledig vrij in de relatie én zijn we dichter tot elkaar gekomen.”[16] deelnemer aan het onderzoek van EenVandaag

Áls polyamorie al wat voor jou en je partner is, is het dus nog maar de vraag hoe die nieuwe relatievorm het beste ingericht kan worden. De online therapeuten van Psycholoog op Afstand helpen de juiste punten bespreekbaar te maken: wat mag je allemaal wel of niet met een ander beleven? Hoe zit het met terugkerende partners, veilige seks en andere, niet-seksuele vormen van intimiteit? En in hoeverre vertellen jullie elkaar over jullie ervaringen?[17]

“We delen met elkaar wanneer er een date is, maar we delen geen details over seks met een ander.”[18] deelnemer aan het onderzoek van EenVandaag

Toch liever monogaam

En trouwens, een relatietherapeut kan je ook goed helpen de spanning van een nieuwe partner en monogamie tóch met elkaar te verenigen. Zo zijn steeds meer experts op het gebied van de liefde het met elkaar eens dat langdurige relaties ‘verschillende relaties’ in zich moeten dragen. Het is de kunst elkaar telkens weer te herontdekken en, wanneer de tijd rijp is, ‘opnieuw te beginnen’, met nieuwe dromen, nieuwe doelen, en misschien wel nieuwe manieren van samenleven – zoals je met een nieuwe partner ook zou doen. “We hebben allemaal meerdere relaties in ons leven, maar sommige mensen hebben die relaties met dezelfde persoon,” aldus bekend psychotherapeut Esther Perel.[19]

In gesprek met een professional

Ga je graag eens met een professionele relatietherapeut of seksuoloog in gesprek over dit onderwerp? Dat kan heel laagdrempelig online, gewoon thuis, in welk land jouw huis ook staat! Het kan in het buitenland best lastig zijn een professional te vinden die Nederlands (of goed Engels) spreekt en jouw culturele achtergrond en normen en waarden begrijpt. Psycholoog op Afstand is er daarom speciaal voor Nederlanders in binnen- en buitenland. Gratis kennismaken? Een afspraak is zo gemaakt.

Bronnen

[1] Psychologie Magazine. (2016, 21 januari). ‘Monogamie: zo denken een seksuoloog, een bioloog, een filosoof en een relatietherapeut erover’. Psychologie Magazine. Via: psychologiemagazine.nl.

[2] Idem.

[3] Idem.

[4] Idem.

[5] Idem.

[6] Alain de Botton. (2019). Weg van liefde. Olympus.

[7] NOS. (2016, 29 april). ‘“Wacht nog maar even met die monogame relatie”’. NOS. Via: nos.nl; zie ook: Simone van Saarloos. (2015). Het monogame drama. De Bezige Bij.

[8] Psychologie Magazine. (2016, 21 januari). ‘Monogamie: zo denken een seksuoloog, een bioloog, een filosoof en een relatietherapeut erover’. Psychologie Magazine. Via: psychologiemagazine.nl.

[9] Idem.

[10] Idem.

[11] S. Haasnoot. (2022, 22 juli). ‘Open relatie? Een kwart van de Nederlandse jongeren ziet het wel zitten’. NPO 3FM. Via: npo3fm.nl.

[12] Psychologie Magazine. (2016, 21 januari). ‘Monogamie: zo denken een seksuoloog, een bioloog, een filosoof en een relatietherapeut erover’. Psychologie Magazine. Via: psychologiemagazine.nl; zie ook: Jan Drost. (2015). Het romantisch misverstand. De Bezige Bij.

[13] S. Haasnoot. (2022, 22 juli). ‘Open relatie? Een kwart van de Nederlandse jongeren ziet het wel zitten’. NPO 3FM. Via: npo3fm.nl.

[14] NOS. (2016, 29 april). ‘“Wacht nog maar even met die monogame relatie”’. NOS. Via: nos.nl.

[15] S. Haasnoot. (2022, 22 juli). ‘Open relatie? Een kwart van de Nederlandse jongeren ziet het wel zitten’. NPO 3FM. Via: npo3fm.nl.

[16] D. Cornelisse. (2022, 24 juli). ‘Een open relatie ziet een kwart van de jonge mensen wel zitten: “Monogamie is een achterhaald concept”’. EenVandaag. Via: eenvandaag.avrotros.nl.

[17] Idem.

[18] S. Haasnoot. (2022, 22 juli). ‘Open relatie? Een kwart van de Nederlandse jongeren ziet het wel zitten’. NPO 3FM. Via: npo3fm.nl.

[19] Vrij vertaald op basis van: Ed Mylett. (2020). ‘Things about relationships | Matthey Hussey’. YouTube. Via: youtube.com.