Lezen! Hoeveel vakantiedagen heeft een varken?

Koeien produceren melk, kippen leggen eieren, een schaap levert wol. Een varken werpt biggen die uitgroeien om als vlees te eindigen. Al deze dieren werken voor de kost en hun producten vind je in de schappen van de supermarkt of (kleding)winkels. Logisch en normaal. Maar, hoe logisch is het eigenlijk? Want anders dan werkende mensen hebben werkende dieren in de veehouderij geen recht op vakantie, mogen ze niet meepraten over hun lonen en vallen ze niet onder een cao. 

Wereldwijf Marjolein de Rooij is oprichter  van de eerste Vakbond voor Dieren ter wereld en zet zich in voor arbeidsrechten voor werkende dieren in de intensieve veehouderij. Want arbeidsrechten beschermen werknemers tegen uitbuiting en onrechtvaardige behandeling door werkgevers. Die rechten zouden ook voor werkende dieren moeten gelden. 

 In haar boek ‘Hoeveel vakantiedagen heeft een varken?’, legt Marjolein zes vakbondseisen op tafel en geeft ze, vlot geschreven, een verfrissende kijk op onze intensieve veehouderij, zonder wijzende vinger naar verschillende partijen. 

Marjolein, wat zijn precies werkende dieren?

In mijn definitie zijn dit alle dieren die een rol spelen in een bedrijf of organisatie. Dat kunnen hoogopgeleide medewerkers zijn, zoals politiepaarden en hulphonden. En laagopgeleide dieren in de veehouderij. Dieren wiens lichaam alleen relevant is. Die laatste groep wordt vaker en erger uitgebuit dan die eerste, dat zie je ook bij mensen. Daarom lig mijn focus vooralsnog op de werkende dieren in de veehouderij. 

Kun je kort uitleggen wie de spelers zijn in de Nederlandse vleesindustrie?

Het gaat in mijn boek niet alleen over de vleesindustrie maar ook over zuivel en eieren. Al die sectoren vallen onder de intensieve veehouderij. Eigenlijk gaat het in mijn boek over alle werkende dieren die gehouden worden voor de voedselproductie, waarvan de belangrijkste groepen de melkkoeien, vleeskalveren, vleeskuikens, leghennen en de varkens zijn.

De grootste spelers in deze sectoren zijn niet de boeren, die spelen eigenlijk helemaal geen bepalende rol. Het zijn de supermarkten, de veevoederbedrijven, de slachthuizen en de verwerkende bedrijven, zoals Friesland Campina, die bepalen hoe de boeren met hun dieren omgaan. Ook de Rabobank speelt een dubieuze rol in de veehouderij. Zij hebben jaren ingezet op intensivering en kostenefficiëntie en het belang van het dier aan alles ondergeschikt gemaakt. 

In je boek zet je helder uiteen waarom dieren in die industrie, net als werknemers, minimale rechten verdienen. Wat zijn die minimale rechten, en waarom?

Minimale rechten zijn rechten waar niet aan getoornd mag worden. Rechten die niet door de markt worden bepaald. Het zijn rechten die altijd gelden, ook als het geld kost. Bij mensen denk je dan aan minimumloon, arbeidstijden en verlof. Bij dieren moet je denken aan het recht op een sociaal leven, een geweldloos leven en het recht op een gezond leven. 

Dierenmishandeling is in Nederland strafbaar. Waar wringt dit dilemma in de intensieve veehouderij?

In de wet wordt een onderscheid gemaakt tussen het bedrijfsmatig houden van dieren en dieren die als gezelschap worden gehouden. Dit onderscheid houdt in dat bij gezelschapsdieren het belang van het dier belangrijker wordt gevonden dan bij de veehouderij. Bij het bedrijfsmatig houden van dieren maakt de overheid een (economische) afweging, die nooit in het voordeel van het dier uitvalt.

Zo kan het dus dat in Nederland bij bijna 12 miljoen biggen hun staarten worden afgebrand, veelal zonder verdoving en door iemand die geen medische opleiding heeft gehad. Dit afbranden van de staarten gebeurt omdat de dieren anders uit verveling aan elkaars staarten gaan bijten. Dus in plaats van een dier afleiding en ruimte te geven, wat kostbaar is, vindt de overheid het goed dat we van gezonde biggetjes hun staarten amputeren. Dat zou je bij een hond, waar het amputeren van staarten al jaren verboden is, (gelukkig!) niet moeten proberen. 

Voor dit boek ben je ook met veehouders gaan praten. Waarom was dit belangrijk?

Veehouders zijn in het systeem dat we als maatschappij hebben opgezet ook lijdend voorwerp. Zij zijn door de overheid, de bank en de supermarkten steeds meer gedwongen om intensief dieren te gaan houden. De boeren die ik sprak zijn uit dit systeem gestapt en laten zien dat het ook anders kan. Die goede voorbeelden zijn belangrijk om andere boeren te stimuleren deze stap ook te zetten. Het is heel belangrijk om ook hun verhaal te horen. Pas als je de achtergrond van bepaalde keuzes kent, kun je veranderingen bewerkstellingen. 

Ben je optimistisch dat de intensieve veehouderij in Nederland stap voor stap wil veranderen? 

Nee, ik denk niet dat de verandering van de industrie, de boeren zelf gaat komen. Zij staan, ook in relatie tot de stikstofdiscussie met de hakken in het zand. Ook verwacht ik geen verandering van de consument. De consument weet veel te weinig van de gruwelijkheden in de veehouderij en wil het liever ook niet weten.

Hier is echt de overheid aan zet. Op dezelfde manier als zij dat doet voor andere werknemers. We laten de werkgevers ook niet bepalen hoeveel zij hun medewerkers betalen, noch hoeveel uur per dag ze mogen werken. Ook de consument bepaalt niet hoelang de vakkenvuller van de supermarkt werkt en wat hij of zij betaald krijgt. Voor de manier waarop we met dieren omgaan geldt dat net zo. Dat mag geen economische afweging zijn maar het is een ethische keuze. Die keuze laat je niet over aan de markt. 

In de titel had je ook een ander dier kunnen kiezen: de melkkoe, het kist kalfje, de leghen of het vleeskuiken. Waarom koos je voor het varken?

Een varken is zo onderschat. We spreken over een lelijk varken, een vies varken, een dom varken. Terwijl een varken slimmer is dan een hond, zindelijk is en heel erg vriendelijk. Het is ontzettend verdrietig om te bedenken dat er iedere dag 12 miljoen zielen zo onderschat worden en zo’n vreselijk leven lijden. Ik wilde het varken met de titel van mijn boek graag in het zonnetje zetten. Daar waar ze hoort. 

Menig boek is een proces in the making. Hoe lang duurde dat proces voor je (van voorbereiding tot schrijven)? 

Ik ben in totaal ongeveer 1,5 jaar, bijna fulltime bezig geweest. Ik heb veel literatuuronderzoek gedaan, bijvoorbeeld naar de intelligentie van dieren maar ik heb ook het ontstaan van de vakbeweging bestudeerd en beschreven. Inhoudelijk wilde ik dat alles echt klopte. De rechtenbenadering die ik heb bedacht volgde daar eigenlijk automatisch uit. 

Je boek is nu gepubliceerd. De Vakbond voor de Dieren opgericht. Wat zijn je plannen om aandacht te blijven vragen voor de rechten van dieren in de veehouderij? 

Ik heb een eerste subsidie binnen gekregen om de taal van koeien in beeld te brengen. Eén van de rechten die werkende dieren zouden moeten krijgen is inspraak. Daarvoor is het belangrijk dat we ze leren ‘verstaan’. Ik ben nu veel op pad om bij melkveehouders koeien te filmen en hun geluiden en gedragingen te vertalen. Hierin werk ik samen met een hoogleraar taalwetenschappen en studenten van de agrarische scholen. Naast koeien ben ik ook bezig om het leven van legkippen te verbeteren. Ik kijk naar geluiden van kippen die duiden op geluk en plezier. Huidig onderzoek richt zich vooral op stress- en pijnsignalen maar ik vind het juist belangrijk dat we ook positieve geluiden leren herkennen. Daarnaast schrijf ik blogs, opinie artikelen, geef ik lezingen en ben ik aan het nadenken over een volgend boek. Alles wat ik doe moet bijdragen aan een andere kijk op al die bijzondere dieren die lijden voor ons eten. 

Weggeef actie!

Nieuwsgierig naar dit boek en wil je iets meer erover lezen? Dat kan. Bekijk hier het inlees-exemplaar. Of bestel het gelijk direct en eenvoudig. Wil jij het boek GRATIS ontvangen? We geven drie exemplaren weg! Hoe? Deel dit artikel via jouw Instagram, LinkedIn of Facebook en tag zowel ons en Marjolein de Rooij in je bericht [ @dewereldwijven en @marjoleinderooij ]. Onder de delers verloten we drie exemplaren; toezending naar een adres in Nederland.

Over Marjolein – Ingenieur en vakbondsleider Marjolein de Rooij was nauw betrokken bij de oprichting van de Partij voor de  Dieren. Ze schrijft regelmatig over werkende dieren, onder andere in Trouw, op Joop.nl en LinkedIn. En natuurlijk voor de Wereldwijven.